Vào khoảng cuối năm 1974, mới qua 20 tuổi tôi đã được làm cô giáo. Nhờ có người thân giới thiệu, tôi được nhận vào dạy giờ ở Trường Trung học huyện Minh Đức, tỉnh Vĩnh long ( nay là huyện Cái Nhum ). Thời đó, các trường có áp dụng chế độ dạy giờ với một số giáo sư không chính thức ( Giáo sư, nghe khiếp nhỉ, một cô bé sinh viên 20 tuổi non choẹt như tôi, tuy nhiên bấy giờ dạy Trung học là được kêu là giáo sư rồi, chư không phải là một học vị cao theo hiện tại ).

Chợ Cái Nhum ngày nay, chợ quận Minh Đức xưa (ảnh LM)

Khi ấy, tôi đang học năm 2 Đại học Văn khoa Saigon. Tại sao tôi có thời gian đi dạy nữa, vì ngày trước đối với các Đại học đầu vào chỉ ghi danh không thi tuyển như Văn khoa thì quan trọng nhất là năm học đầu tiên , tức năm Dự bị phải đi học thường xuyên, chăm chỉ đến nghe giảng trực tiếp để có thể lấy được chứng chỉ dự bị ĐH Văn khoa, thì mới được quyền ghi danh học các chứng chỉ quy định khác để trở thành Cử nhân , trong ít nhất là 3 năm, trung bình là 4 năm. Các năm sau rất nhàn, chỉ cần mua đủ cours về nằm nhà học, đến kỳ thi lấy chứng chỉ nào đó mới khăn gói đến trường ứng thí.
May mắn cho một sinh viên lười biếng như tôi , lại được Trời thương cho đậu chứng chỉ Dự bị ngay lần đầu ( cái bằng này hiện tôi vẫn còn giữ được bản gốc do Hiệu trưởng Bùi Xuân Bào ký ). Do đó, năm thứ 2 tôi thường xuyên về nhà ở Vĩnh long. Cảm thấy ” nhàn cư vi bất thiện”, và muốn làm cô giáo nên tôi nhờ anh rể xin cho đi dạy giờ tại TH. Minh Đức như kể trên.
Quận Minh Đức cách nhà tôi, hơn 24 km. Tôi chẳng nhớ rõ hình như bến xe đi MĐ nằm qua Cầu Lầu một chút. Những lần không quá giang được công xa của anh rể thì tôi đi xe đò, thì quả đó đúng là con đường đau khổ nhất mà tôi từng biết cho đến tận bây giờ, là đoạn qua Long Hồ từ cây số mấy tôi chả còn nhớ , cho tới gần trung tâm quận. Đường đất đá dằn sóc, ổ gà ổ voi, trời mưa trơn trợt, trời nắng bụi mù. Chiếc xe thì chắc còn lại từ đầu thế kỷ 20, tưởng chừng săp long hết ốc vít, bánh xe ra ngoài mỗi lần gặp các vũng lầy to tướng trên đường. Xe nhỏ thôi, có hai dãy ghế hai bên, nhìn lên có thể thấy trời xanh qua kẽ nóc xe thủng lỗ chỗ, ngó xuống sàn xe gỗ mục lủng mấy lỗ,nếu không cẩn thận lọt mất dép như chơi. Đôi khi còn được nghe bản hòa ca inh ỏi của heo con, gà vịt do các khách đồng hành đem theo.
Dạo đó, tôi vô cùng yểu điệu thục nữ, ra khỏi nhà từ trong ngõ đường Trưng nữ Vương ra nhà sách Minh Trí ngoài phố Phan Thanh Giản chỉ cách 200m là cũng mặc áo dài nên đi xuống Minh Đức dù xe cộ cực khổ thế, tôi vẫn mặc áo dài ( là cô giáo cơ mà). May mắn lắm thì đến nơi, người xuống xe vạt áo không ở lại mỗi khi xe đông người chen chúc.

Tôi được Trường xếp dạy môn Sử Địa cho 5 lớp 6, 2 lớp 8 và Văn cho 2 lớp 10. Trường chỉ dạy đến lớp 11 thôi. Dạy
Sử Địa đệ nhất cấp dễ ợt, dù tôi không được đào tạo chuyên môn. Mượn giáo trình của các thầy cô cùng môn, tôi vô lớp xạo xự thêm chút xíu là xong, cốt yếu là kể chuyện đời xưa cho mấy bé lơp 6 nghe. Vậy mà tốt nha, mấy em nói Cô dạy dễ thuộc bài. Các học trò bé nhỏ của tôi rất tội nghiệp, nhà xa trường 5,6 cây số lội bộ qua đồng ruộng, kênh.mương đến trường, gặp trời mưa hay nước lớn sình lầy, phải cắp theo quần áo sạch đến trường mởi thay đồ, rửa chân mang dép vô lớp. Nhưng các em thật hồn nhiên tình cảm, nhà có gì cũng đem vô cho Cô, nào trái cây, khoai, bắp. Đám giỗ thì có bánh ú, bánh bò, xôi vị, chè thưng…
Tôi hồi đó cũng điệu đà lắm, áo dài đi dạy mỗi buổi mỗi màu. Bữa nào.vô lớp, tụi học trò nhỏ cũng ồ lên, cô nay mặc đồ đẹp quá. Tôi trong lòng khoái lắm, nhưng làm bộ mặt nghiêm : Bữa nào, tụi em cũng khen, muốn cô cho bài kiểm dễ, hay không tra bài đây. Các em đồng thanh : Đâu có cô, tụi em nói.thiệt mà. Nhìn vào những đôi mắt trong sáng, ngây thơ của học trò nhỏ trường quận, lòng tôi xúc động lạ thường.
Ơ một lớp tám, tôi đặc biệt chú ý đến một em nam tên Trương Hoàng Vân, vì em có vẻ khác các bạn cùng lớp. Em lặng lẽ ít nói, nhưng viết chữ đẹp, vẽ bản đồ đẹp, hát khá hay. Tôi có nhiều thiện cảm với Vân về các tài lẻ của em, nhất là vì em có tên gần giống với Trương Hoàng An, một ngươi ban trai tôi rất quý mến. Tôi luôn cố tình cộng cho em một, hai điểm mỗi khi có bài kiểm, với lý do em viết sạch và đẹp.
Học sinh lớp 10 thì nghịch phá hơn. Có vài em trai còn gần bằng tuổi tôi vì lý do nào đó đi học muộn, mấy em này thì lại chẳng dám nghịch ngợm, chắc thương cô còn trẻ, sợ cô khóc…!
Và sau đây,là câu chuyện tôi định kể :
Những ngày xuống MĐ dạy học, tôi ở nhà tập thể của trường dành cho các giáo sư xa nhà.Thực ra chỉ là hai căn nhà phố mà trường thuê cho các thầy cô ở gần chợ quận, nam một căn, nữ một căn. Bên nữ có 5 cô, cả tôi. Bên nam có 4 thầy. Chỉ có cô Hoàn, thầy Huy Lâm là người Bắc, nhà ở Saigon. Các thầy cô khác ở mấy tỉnh lân cận. Tôi thân với cô Hoàn, là chị ruột của nhạc sĩ Thế Hiển. Mấy cô khoảng 27, 28 tuổi, tôi là trẻ nhất. Mấy thầy khoảng 27 trở lên, thầy Lâm trẻ nhất. Thầy Huy Lâm dạy toán, khá đẹp trai, cao gầy, tóc bồng bềnh , lãng tử, không đeo kính, hay mặc áo xanh. Mọi người kêu là Huy Lâm Solo. Tôi thắc mắc sao vậy. Mấy chị kể, thầy Lâm hơi kiêu ngạo, lạnh lùng, làm nhiều cô thiếu nữ chợ Huyện siêu lòng nhưng từ ngày về đây, chưa thấy thầy quen ai. Tôi thầm nghĩ, cũng phải vì là trai Saigon mà.
Mọi người coi thầy Lâm như thuộc loại người gì đó, mà bây giờ gọi nôm na là …sát thủ tình trường. Chị Hoàn thì thầm, em coi chừng đó. Tôi tự nhủ, gì mà coi chừng , đẹp trai, kiêu ngạo lạnh lùng …thì có liên quan gì đến tôi. Tôi đã có người yêu lý tưởng ở Saigon, tuy có xa mặt một chút, nhưng đâu đến nỗi cách lòng dễ vậy !
Những lần qua lại chạm mặt nhau ơ nhà hay trong trường , thầy Lâm vẫn nhìn và cười nhẹ chào tôi (nụ cười cũng dễ làm chao đảo lòng người thật), như hai đồng nghiệp. Tôi vẫn luôn đề cao cảnh giác, theo phản ứng tự nhiên của phai nữ . Có một hôm, tôi dạy Văn cho lớp 10 xong, tụi học trò trong lớp xin tôi ở lại chơi một chút, mấy em bảo giờ sau tụi em được nghỉ, cô ở lại kể chuyên tụi em nghe. Tôi cũng rảnh nên xuống ngồi chỗ mấy em gái chuyên trò. Chùng 15 p sau, tôi bỗng thấy các em đứng lên, và thầy Lâm bước vào. Thì ra, lớp trưởng được trường báo thầy Lâm trễ xe đến muộn một chút, nhưng các em chắc cố tình trêu ghẹo thầy cô sao đó. Tôi bối rối đứng lên, xin lỗi thầy rồi bước ra,
nhưng thầy liền đi đến chận lại, bảo là mới xuống xe còn hơi mệt, cho các em giải lao mọt chút, tôi cứ ngồi chơi. Tụi học trò rào rào hưởng ứng, còn kêu thầy Lâm hát hay lắm cô, thầy ơi, hát cho cô nghe đi. Không ngờ, thày hát thật, bài Như cánh vạc bay. Đó là một tiết học cuối ngày, nên chắc thầy cũng cho thoai mái chút xíu. Tôi nghe hát xong thì đi về. Lũ học trò này yêu quái thật. Đúng là nhất quỷ nhì ma thứ ba học trò. Có điều, tôi thấy chúng thật đáng yêu.!
Sau lần ấy, tôi và thầy Lâm có vẻ bớt xa lạ hơn một chút. Thế thôi.
Một buổi tối, mấy thầy rủ mấy cô sang ăn bánh uống nước chơi. Mọi người trò chuyên rôm rả. Thầy Lâm chỉ cười, không nói gì. Thấy trên tường có treo một.bức tranh nhỏ, vẽ một con thuyền bên một bờ sông, hơi u ám, có đề câu thơ Hán ” nhất phiến tình chu dĩ đáo ngạn”, nghĩa tiếng Việt là ” một chiếc thuyền tình đã đến bến”, tôi liền hỏi bức tranh của ai hay quá. Một thầy bảo, của thầy Lâm vẽ đó. Tự dưng, tôi im lặng, thầm nghĩ, sao lại vẽ tranh đó và ghi dòng chữ ấy ! Lúc ra về, đột ngột thầy Lâm gỡ bức tranh xuống đưa tôi nói, nếu cô T thích thì tặng cô đó. Tự tin quá nhỉ, tôi có nói thích lúc nào đâu.!
Về đến nhà, chị Hoàn lại rì rầm, bài thứ nhất của Huy Lâm rồi đó em . Tôi buồn cười, tự nghĩ, bài thứ hai chứ.
Ơ Minh Đức, buổi tối rất buồn, điện yếu, không có tivi, đến khoảng 10 giờ đêm là cúp điện. Mấy thầy hay ngồi trước sân, hóng mát, hút thuốc nói chuyện. Một hôm, tôi nằm trong nhà bỗng nghe tiếng đàn guitar nhẹ nhàng nổi lên và một giọng ca trầm ấm, hát bài Em tôi của Lê Trạch Lựu.
Chị Hoàn nằm cạnh khẽ bấm tay tôi, Huy Lâm hát, bài thứ hai rồi em. Tôi cũng không hiểu lòng mình ra sao, chẳng.lẽ là bài thứ ba.! Và chìm dần vào giấc ngủ, bên ngoài hình như tiếng đàn còn vang rất lâu trong đêm khuya.
Nhưng rồi chẳng bao giờ còn bài nào nữa, sau đấy là 30/4/75 và thầy Huy Lâm không bao giờ trở lại ngôi trường ấy một lần nào cả. Tôi cũng thế !
Tôi vẫn muốn tin là không có bài nào hết , phải không ” Rừng xanh”, là tên tôi gọi một Huy Lâm Solo hay mặc áo xanh.
Chỉ là, thuyền tình còn chưa rời bến. Và bức tranh. ” Nhất phiến tình chu dĩ đáo ngạn”, tôi đã làm thất lạc tù rất lâu rồi.

Tuy dạy ở trường TH Minh Đức một thời gian ngắn ngủi, nhưng ký ức về ngôi trường và những học trò yêu dấu đầu tiên trong đời mình tôi vẫn còn nhớ mãi đến ngày hôm nay.

Đức Tính