Các anh chị, các bạn thân mến! Bệnh Elbola virus hay còn gọi sốt xuất huyết Ebola, nhiều trang web, nhiều tờ báo đã đăng, tôi gửi đến anh chị bài viết nầy với nhiều chi tiết mới lạ. Đa số các bạn tham gia trang web nầy đã có trình độ phổ thông trở lên nên nghĩ các bạn sẽ nắm hết cái hay mà tôi viết ở đây nhiều tờ báo khác không có. Xin các bạn chịu khó đọc, khi đã nắm được tgif các bạn có cảm giác rất lý thú vì đã biết được bệnh một cách cặn kẻ. Tôi cũng xin đề cập cô y tá người Mỹ gốc Việt tên Nina Phạm cả nước Hòa Kỳ nhắc đến với lòng thương mến cảm phục, niềm tự hào của người Việt chúng ta.

                                 ( Hình 1)

NHỮNG ĐIỀU CẦN BIẾT VỀ BỆNH EBLOA
Ebola là một loại VIRUS gây ra dich sốt xuất huyết đang trở và trở thành một trận dịch, lây lan nhanh chống ngoài khả năng kiểm soát và đã cướp đi sinh mạng hàng ngàn người, thông tin tôi vừa nhận được thì số người bị nhiểm lên đến 9.000, số tử vong 4447. Một điều đáng sợ cho đến giờ số người bị nhiểm virus nầy phân nửa đã tử vong và không có thuốc đặc trị, chưa có một vac-xin nào chắc chắn phòng được bệnh.
Tại sao bệnh nầy nguy hiểm? Tại sao bệnh nầy không thuốc chửa? Mời các bạn xem những phần dưới đây.

VIRUS EBOLA
Virus Ebola được khám phá đầu tiên năm 1976, gây bịnh ở gần dòng sông Ebola ở bắc của nước cộng hòa dân chủ Congo, người ta dùng tên của dòng sông nầy đặt tên cho loại virus. Chính con virus EBOLa nầy đã gây ra tận dịch chết người vào năm đó ở Nzara, Sudan, và Congo, theo tổng kết thiệt nhân mạng như sau: Ở Công-gô đã có 318 người bị nhiễm bệnh trong đó có 280 trường hợp tử vong, và ở Sudan 284 trường hợp nhiễm, 151 người chết. Đối với làng Yambuku, họ đã phải đóng cửa bệnh viện sau khi trận dịch quét qua vì có 11 trong số 17 nhân viên y tế đã chết .
Loại virus nầy tìm thấy loài động vật hoang dã như khỉ, dơi, khị chúng bị bệnh phải virus nầy sẽ truyền sang đồng bọn, và truyền bệnh cho người và người lây cho người.

PHÂN BIỆT GIỮA VIRUS VÀ TRÙNG ( BACTERIA)
Kiến thức thông thường của người ngoài ngành y không biết mấy về khác biệt VIRUS và VI TRÙNG, nó là cơ sở để hiểu biết sự nguy hại và đáng sợ của bệnh nầy.
Vi trùng lớn hơn virus cả trăm lần có thể nhìn với kiến hiển vi thường, còn virus dùng kính hiển vi điện tử mới thấy được. Vi trùng tự nó sinh sản được, còn virus phải nhờ vào tế bào của sinh vật mà nó xâm nhập giúp nó sinh sản.
VI TRÙNG khi vùng xâm nhập vào cơ thể con người với dạng tế bào, mỗi vi trùng một tế bào, nó hoàn toàn khác những tế bào khác của con người, nhờ vào chất dinh dưỡng của cơ thể con người nó tự sinh sản nhanh chống để gây bệnh. Trong cơ thể con người có hệ thống bảo vệ là các loại bạch cầu khi phát hiện ra, tìm đến ngăn chặn và tiêu diệt. Một mặt khác những thuốc kháng sinh khi uống vào nó biết đâu là kẻ thù cần phải tiêu diệt, do vật các bệnh nhiểm trùng hầu hết có thuốc chửa.
VIRUS ( siêu vi trùng) hoàn toàn khác khi xâm nhập vào cơ thể người, nó xâm nhập với dạng phân tử DNA hoặc RNA, nó chui vào trong tế bào của người bị nhiểm, dùng những thành phần có sẳn của tế bào của người đó để sản sinh ra con cái, và con cái chúng đã sinh ra lại chui vào những tế bào khác của người đó mà ở mà sống. Do nó sinh sống ẩn núp trong tế bào của người bệnh nên những loài bạch cầu không phát hiện ra chúng, thậm chí nó còn chui vào những loại bạch cầu đó mà sinh sống mà phá hủy do vậy nhiểm virus bach cầu không tăng mà còn giảm. Các loại kháng sinh cho vào đâu có nhận diện được ra chúng mà tiêu diệt. Do vậy đa số bệnh do virus không có thuốc đặc trị, nhưng may mắn cho loài người phần lớn virus con người bị nhiểm không có độc lực mạnh để gây ảnh hưởng đến tính mệnh, chỉ một vài loại virus hung dữ như như Virus gây bệnh AIDS, gây ra bệnh viêm gan siêu vi, virus gây bệnh cảm cúm cũng làm cho con người điêu đứng. Muốn khống chế những loài virus phải chơ hệ thống kháng thể của cơ thể, nhờ vào sự điều chế vaccine của con người. EBOLA virus chưa có vaccine, nó tấn công tàn phá cơ thể một cách nhanh chóng, khống chế hệ thống miễn dịch của con người thành ra rất là nguy hại. ( Sẽ giải thích rõ trong phần cơ chế gây bệnh)

                                   ( hình 2)
CÁCH LÂY NHIỂM
Bệnh bùng phát thành một đại dịch là do lây nhiểm nhanh chống và không khống chế được, lây nhiểm nầy được Tiến sĩ William Schaffner, giáo sư bộ môn thuốc phòng dịch và bệnh lây truyền tại Trung tâm Y tế Đại học Vanderbilt (Nashville, Tennessee, Mỹ) cho biết như sau: Virus Ebola lây lan do người khỏe mạnh tiếp xúc với các chất dịch của người ốm như máu, mồ hôi, nước bọt, nước mắt, tinh dịch, phân và chất nôn ọe, tinh dịch) của người mắc bệnh, hoặc các vết xước trên da hay niêm mạc của người lành tiếp xúc với môi trường bị ô nhiễm với các chất tiết của người nhiễm vi rút: quần áo, ga trải giường nhiễm bẩn hay kim tiêm đã qua sử dụng.Cán bộ, nhân viên y tế rất có nguy cơ nhiễm virus Ebola khi chăm sóc bệnh nhân mắc hoặc nghi ngờ mắc bệnh này nếu không áp dụng các biện pháp phòng hộ thích hợp.
Như vậy lây lan do:
– người lành tiếp xúc với người bệnh.
– Con người tiếp xúc những vật thể bị nhiểm
– Truyền qua sữa mẹ
– Truyền qua đường sinh dục hây trong không khí con trong phần nghiên cứu; nhưng người ta thấy trong tinh dich của người đàn ông vẫn còn virus sau 2 tuần khỏi bệnh nên khuyên tránh giao hợp hoặc mang bao cao su trong lúc giao hợp sau khi khỏi bệnh 3 tháng.

   ( hình 4)
NHÓM NGƯỜI NGUY CƠ BỊ NHIỂM VIRUS EBOLA NHƯ SAU:
-Thợ săn, người sống trong rừng có tiếp xúc với động vật ốm hoặc chết: tinh tinh, vượn người, khỉ rừng, linh dương, nhím, dơi ăn quả…
-Thành viên gia đình hoặc những người có tiếp xúc gần với người bị bệnh.
-Nhân viên lễ tang, người tham gia đám tang có tiếp xúc trực tiếp với thi thể bệnh nhân.
-Nhân viên y tế trực tiếp chăm sóc bệnh nhân

CƠ CHẾ BỆNH (Mechanism)
Virus EBOLA khi vào được cơ thể con người qua đường niêm mạc, qua da bị tổn thương, Khi vào cơ thể chúng nhanh chống sinh con đẻ cháu và đi tấn công tất cả các cơ quan, các mô của cơ thể con người ngoài trừ xương và cơ xương.
Người ta thấy virus nầy phát triển nhanh chống nhất ở các mô liên kết ở đó có giàu chất collagen, là một loại protein được tìm thấy trong các mô liên kết, có chức năng kết nối các mô trong cơ thể lại với nhau.
Trong cơ thể con người có hai hệ thống để phòng chống sự xâm nhập vi sinh vật (microorganism) là hệ thống tế bào và hệ thống miễn dich (immune system). Hệ thống tế bào gồm nhiều loại bạch cầu, trong đó Macrophage ( đại thực bào), mononuclear phagocytes hay còn gọi monocytes ( đơn thực bào) là những tế bào chủ lực để chống kể thù bảo vệ cơ thể. Một điều khốn đốn cho con người khi bị nhiểm Ebola virus, vì con virus nầy tấn công chính yếu vào MACROPHAGES, MONOCYTES, HEPATOCYTES ( tế bào gan) và EN DOTHELIAL CELLS ( tế bào nội mô) của mạch máu.
Một mặt khác khi cơ thể nhiểm Ebola virus người ta thấy một loại protein sGP xuất hiện trong cơ thể, chất nầy kết hợp với bach cầu đa nhân ( NEUTROPHIL) ức chế đi hệ thống miễn dịch của con người, nếu viêm nhiểm càng nặng chất nầy phóng thích ra càng nhiều thì hệ thống immune system càng bị khống chế.
Qua đây chúng ta thấy khi con Ebola virus nó vào cơ thể con người nó tấn công hệ thống phòng thủ hệ thống bảo vệ của con người. Không những vậy khi nó làm tổn thương MACROPHAGES VÀ MONOCYTES, nó phóng thích ra CYTOKINE gây viêm tấy những mô chung quanh gây ra sốt trong cơ, gây ra đau nhức và nó cũng gớp phần tổn thương thành mạch.
Khi xâm nhập vào cơ thể người, virus Ebola sẽ tạo ra các cục máu đông nhỏ, hình thành trong dòng máu của bệnh nhân, khiến máu lưu thông chậm lại. Các cục máu đông nầy gây tắc mạch máu, tạo ra đốm nhỏ trên da và phát triển lớn dần theo tiến trình mắc bệnh có thể gây vùng da hoại tử mà chúng ta thấy những mãng đen ở ngoài da. Bên cạnh đó, các cục máu đông sẽ ngăn cản quá trình cung cấp máu đến nhiều cơ quan như phổi, não, thận, ruột, gây ra tổn thương nặng đến nguy hiểm.
Cũng chính con Ebola Virus làm mất chức năng cầm máu của tiểu cầu (PLATELET) kết hợp với sự phá hủy tế bào nội mô của thành mạch máu làm mất đi chức năng của thành mạch đưa đến dịch thoát khổi thành mạch, gây chảy máu, bị xuất huyết ngoaị và nội gây tình trạng thiếu máu nghiêm trọng dẫn đến shock do mất thể tích máu (hypovolemic shock) .
Khi người nhiểm Ebola Virus đi đến bệnh cảnh nầy khó mà cứu sống, khi mất máu mất nước đưa đến tụt huyết áp và thành mạch mất sự co thắt ( vassomotor collapse) do chất cytokine kết hợp với Ebola Virus phá hủy tế bào thành mạch; thành mạch mất khả năng co thắt thì dường như vô phương cứu chửa. Tại sao hết cứu chữa trong trường hợp nầy, Người ta không thể sống được khi huyết áp thắp như trình trạng shock nầy, lúc đó không đủ áp lực để đưa máu đến naỏ, làm chết não; không đưa máu đến thận làm suy thận cấp biểu hiện vô niệu ( không có nước tiểu). Trong trường hợp nầy muốn bệnh nhân sống bắt buột phải nâng huyết áp bằng cách truyền máu truyền dịch để bù lại thể tích đã mất và đồng thời cho thuốc co mạch để hổ trợ cho chuyện nâng huyết áp; nhưng thành mạch đã tổn thương, dù có truyền bao nhiêu máu và dich vào cơ thể, thì số lượng được truyền nhanh chóng thoát ra khỏi thành mạch vào khoang gian bào, truyền càng nhiều máu và dich sự thoát ra càng nhiều gây phù phổi cấp, gây phù não và phù toàn thân trong khi đó huyết áp không thay đổi là bao khi thành mạch mất tính co dãn. Khi bệnh nhân có bệnh cảnh phù phổi cấp xuất hiện sẽ đưa đến tử vong nhanh hơn. Đến đây các bạn đã nhận biết nếu không truyền máu, truyền dịch bệnh chết với shock mất máu mất nước; còn truyền dịch, truyền máu vô bệnh nhân chết càng nhanh hơn do phù phổi cấp. Dù biết bệnh lý một cách cặn kẻ, dù có đủ hết phương tiện lẫn thuốc để chửa, dù  thầy thuốc có giỏi đến đau cũng đành bó tay trong trường hợp này.

BỆNH EBOLA VIRUS BIỂU HIỆN NHƯ THẾ NÀO
Thời gian ủ bệnh của người bị nhiểm Ebola virus từ 2 đến 21 ngày, triệu chúng thay đổi tùy theo từng giai đoạn, tùy theo bệnh nặng nhẹ.
Giai đoạn đầu nó giống như một bệnh cảm cúm thông thường với các triệu chứng : SỐT, ĐAU CƠ, ĐAU ĐẦU, ĐAU HỌNG, trên một cơ thể mệt mỏi suy nhược.
Sau đó nó biểu hiện đến nhiều hệ thống:
– Biểu hiện tiêu hóa ( Gastrointestinal manifestation) :gây buồn nôn, nôn ối, tiêu chảy
– Biểu hiện hô hấp ( Respiratory manifestation): đau ngực, ho
– Biểu hiện thần kinh ( Neurologial manifestation) : nhức đầu chóng mặt
-Biểu hiện phát ban: ban đầu ban nhú đỏ sẫm mầu như đinh ghim tập trung ở nang lông, sau hình thành nên tổn thương ban dát sẩn có ranh giới rõ và cuối cùng hợp thành ban lan tỏa, thường trong tuần đầu của bệnh. Các biểu hiện nầy dễ lầm lẫn với bệnh viêm gan, viêm màng não, thương hàn, sốt xuất huyết do virus Dengue ( thường gặp trong bênh sốt xuất huyết do mủỗi gây ra gặp ở VN).
Bệnh nhanh chóng trở nên trầm trọng biểu hiện tiêu chảy, phân đen hoặc máu xẩm, nôn máu, mắt đỏ do căng lên do xuất huyết của tiểu mạch mạch. Xuất huyết ngoại lẫn nội, ta thấy chãy máu ở bên ngoài da, mũi miêng; chãy máu bên trong như chảy máu đường tiêu hóa bao tử ruột non trực tràng, cũng thể chãy máu trong não có thể dẫn đến trầm cảm nặng, động kinh và tình trạng mê sảng, đồng thời biểu hiện suy giảm chức năng gan thân.
Dấu hiệu bệnh nguy kịch, bệnh nhân thở gấp, hạ huyết áp, vô niệu và cuối cùng hôn mê và thường tử vong do shock giảm thể tích máu ( hypovolemic shock)

( Hình 3)

CHẨN ĐOÁN:
Chẩn đoán bệnh dựa trên:
– Yếu tố dịch tể gớp phần quan trọng trong việc nghĩ đến bệnh và chẩn đoán bệnh, yếu tố dịch tể như người đó có ở trong vùng bệnh dich không, có tiếp xúc người bệnh không rất là quan trọng.
Triệu chứng và biểu hiện như ở trên
Xét nghiệm: tìm kháng thể, tìm vật liệu di truyền của virus và cuối cùng là cấy virus.

ĐIỀU TRỊ
Như các bạn biết rồi hiện tại không thuốc đặc trị, còn vaccine còn trong giai đoạn nghiên cứu thử nghiệm. Tuy vậy do các bạn cùng tôi đã hiểu qua cách gây bệnh, cơ chế bệnh lý chúng sẽ bàn đến lý thuyết điều trị.
Tại sao số người nhiểm bệnh, phần nữa trong số người đó còn may mắn sống sót, người ta phân loại được Ebola virus gây bệnh có nhiều loại có loại có đọc tố khác nhau, Zaire Ebola nguy hiểm nhất, tỉ lệ tử vong cao đến 89%, còn Suden Ebola 41 đến 56%, còn những loại khác yếu hơn
Bệnh nhân sống còn được do hệ thống của bệnh nhân và do nhiểm loại nào,  một mặt khác cách điều trị triệu chứng có hiệu quả gớp phần vào nâng cao khả năng chống trả lại bệnh.
Lý thuyết điều trị khi vi trùng gây bệnh dạng tế bào cơ thể ta dùng hệ thống tế bào ra ngăn chặn tiêu diệt, dùng thuốc kháng sinh thích hợp phá hủy hoặc ngăn cảng sự sinh sản để cuối cùng loại ra khổi cơ thể. Ebola virus xâm nhạp cơ thể ta dưới dang RNA dang phân tử ta dùng dạng phân tử mà khống chế lại chúng, đó là nhưng kháng thể của cơ thể, hoặc những kháng thể đó được đưa bên ngoài vào mà được lấy từ những bệnh nhân khỏi bệnh. Thí dụ: như trường hợp cô điều dưỡng Nina Phạm đang được chích huyết thanh hay máu từ một bác sĩ Mỹ đã hồi phục, ông bác sĩ này cũng từng được chích máu hay huyết thanh của một cậu bé châu Phi 15 tuổi mà ông ta đã chữa khỏi phương pháp nầy gọi là Convalescent serum hay hemotherapy.
Một mặt khác dùng thuốc, thuốc nầy cũng nghiên cứu trên phân tử làm sau nó vô kết hợp với phân tử RNA vius làm virus nầy không vô được tế bào của con người, hể virrus không vô được tế bào thì chúng không sinh sản được thì không gây bệnh được. Người ta tìm thấy thuốc Zmapp bám chặt vào một protein trên võ ngoài của virus Elvola và không cho virus hoạt động tấn công vào tế bào. Trên thực tế người ta thấy thuốc nầy chữa hiệu quả những con khỉ Macaque, trên người có ca hết ca không chưa có một kết luận chắc chắn, con trên đường nghiên cứu.
Nhiều nhà khoa học nhiều nhà nghiên cứu về con Ebola virus hy vọng sớm tìm ra vaccine hoặc thuốc chửa trị có hiệu quả.
Các bạn nên biết rằng nghiên cứu virus rất tốn kém và khó khăn vì các loại virus sống và sinh sản được chỉ trong những tế bào còn sống.

KẾT LUẬN:
Thời đại ngày nay với sự phát triển internet, thông tin được phổ biến rộng giúp nhiều người biết căn bệnh nầy, giúp cho nhiều quốc gia đang có biện pháp ngăn chận để tránh lan rộng từ nước nầy sang nước khác.

                                    (  những mãng đen hoại tử)

BS Võ Văn Chín