Nếu không phải năm nhuận thì hôm nay đã là ngày Tết Đoan Ngọ (mùng 5 tháng 5 âm lịch).
Xin gửi các bạn bài viết của tôi đã đăng trên Tạp chí “Việt Nam hương sắc” cách đây ít năm để cùng trải nghiệm về một loại đặc sản mà nhiều gia đình người dân Nam bộ thường thưởng thức vào dịp này!
Vào đầu mùa mưa hàng năm, tức tháng 4 và tháng 5 âm lịch, thiên nhiên lại ban tặng cho người dân Tây Nguyên và một số tỉnh Nam Bộ loại đặc sản không thể trồng mà chỉ có thể tìm thấy trong tự nhiên. Đó là nấm mối.
Nấm mối thường xuất hiện ở các gò đất cao, đất thịt nơi có ổ mối trú ngụ và sinh sôi dưới gốc cây, tán lá ẩm thấp. Nấm mối là nấm mọc ra từ tổ mối. Tổ mối sinh ra meo, khi trời đang nóng gặp mưa, đất mềm, meo của ổ mối dễ dàng từ dưới đất chui lên biến thành nấm. Tùy theo lượng đất mối làm tồ mà cho nấm nhiều hay ít. Gò nhỏ thì nấm chỉ có chừng một vài cân. Gò lớn thì thu được cả thúng không chừng.
Nếu ai đã một lần gặp nấm mối và được tự tay nhổ nấm sẽ có cảm giác khó quên! Quan sát kỹ, đám nấm mối vừa mọc chẳng khác nào những chú lính đội mũ xếp hàng nghiêm chỉnh đang sẵn sàng chờ lệnh. Chỉ cần nhẹ tay kéo lên từng chú lính một, chú nào ngoan cố không chịu theo lên thì ta cạy đất nắm kéo lên cả thân và chân nấm ăn sâu dưới đất. Nếu không nhẹ tay, nấm sẽ đứt phần chân ở dưới đất thì rất phí bởi phần chân nấm còn dài hơn phần thân và ngon hơn phần mũ nấm.
Nấm mối mọc nhanh nhưng cũng mau tàn, vòng đời của nó rất ngắn ngủi. Nó chỉ nhú mọc vào tầm 3 – 4 giờ sang. Đến 5 – 6 giờ, khi có mặt trời lên là nấm bắt đầu mọc rộ, chừng nửa buổi là nở bung và đến trưa sẽ tàn vì bị mối bò lên đục thân ăn hết. Mỗi năm, mùa nấm mối chỉ kéo dài chừng 1 tháng. Vào dịp Tết Đoan Ngọ (mùng 5 tháng 5 âm lịch) ở vùng nông thôn Nam bộ, các gia đình thường sum họp dòng họ, con cháu lại đổ bánh xèo nhân đậu xanh, nấm mối để cùng nhau thưởng thức.
Đó là nấm đúng ngày tháng mọc lên, ai cũng biết, cũng thấy. Để phát hiện được khi còn ở dưới đất và biết ngày chúng mọc lên thì phải là những người có kinh nghiệm nhiều năm mới biết rành như vậy. Khi trời sắp mưa người ta đi “thăm nấm”. Họ đến chỗ nấm thường mọc hàng năm, dùng dao hoặc vật nhọn có thể khoét sâu dưới đất một lỗ vừa đủ thấy meo tổ mối. Tùy theo cỡ meo lớn hay nhỏ là người ta có thể biết mấy ngày nữa nấm sẽ mọc lên khỏi mặt đất và ước tính thời gian đến thu hoạch.
Ngày nay người ta đã chủ động nuôi trồng nhiều giống nấm, như: nấm rơm, nấm rạ, nấm dai, nấm kim châm, nấm đùi gà, nấm sò… kể cả nấm quý làm dược liệu như nấm linh chi… nhưng nấm mối thì chỉ có nấm tự nhiên.
Tuy nhiên, hiện nay con mối đang bị mọi người xem là loại côn trùng gây hại luôn muốn tận diệt nên mối dần dần ít đi trong thiên nhiên, kéo theo nấm mối trở thành của hiếm nên có giá bán khá cao. Đã vậy, nấm mối càng quý hơn bởi ngoài việc dùng chế biến nhiều món ăn đặc sản, theo các chuyên gia, nấm mối còn có tác dụng chống lão hóa và trị được một số bệnh, kể cả bệnh ung thư.
Nghỉ hè vào dịp mùa nấm mối, nếu có ý định ghé thăm Tây Nguyên hoặc các tỉnh đồng bằng Nam bộ, các bạn đừng quên thưởng thức món ăn đơn giản của trời cho nhưng đầy chất dinh dưỡng, thú vị khó quên này nhé!
NGUYỄN HỮU MÃO

H1

H2

H3

*** Ảnh: Internet