Từ Vĩnh long, đi xe đò hay tàu đò đều đến được thị trấn Trà Ôn; chừng khoảng gần nửa buổi là tới. Trà Ôn là một thị trấn lớn, buôn bán thịnh hành cả trên bờ lẫn trên mặt nước. Thị trấn nằm ở ngã ba sông, nên thường gọi nôm là vàm Trà Ôn . Vàm lớn minh mang, ghe xuồng tới lui và neo đậu đặc ngừ đặc nghịt. Bởi vậy, nhắc tới Trà Ôn, người ta hay nhắc tới nghề “bán vàm” (buôn bán trên bến), và cũng hay nhắc tới chợ nổi trên sông (buôn bán dưới sông). Thành thử câu ca dao sau nghe rất hạp với miệt này:

Bên dưới có sông, bên trên có chợ
Hai đứa mình kết vợ chồng nghen!

Nhưng thời nay, ít người còn biết, Trà Ôn một thuở nổi danh nhờ cá cháy. Cá cháy hình dong tờ tợ như con cá mè, cũng nhiều xương ngạnh hình chữ Y như cá mè, nhưng thịt ngọt và ngon hơn nhiều. Người khó tính thích ăn cá cháy theo kiểu xắt từng khoanh mỏng nấu mẳn. Người sành điệu thì khoái để nguyên con, chất rơm nướng lèo. Cơm gạo mới ăn với cá cháy, hết chê được chỗ nào.
Cá cháy sống đâu đó ngoài khơi, cứ vào giác chợp mùa gió chướng nổi lên là cá kéo về, kết thành từng đàn đông đúc dưới sông. Thoạt đầu, cá cháy còn quần tụ dưới vàm Tân Dinh, Tích Thiện, hay quanh quẩn đâu đó ở đầu cù lao Tân Quy, cù lao Lục Sĩ Thành. Mỗi con nặng ba, bốn ký là thường. Lúc này cá còn đang ươm hai buồng trứng chờ tới kỳ quật mình sinh đẻ. Nếu bủa chài trúng vỉa, chẳng những kéo lên không nổi, mà có khi chài còn bị cá quậy rách te tua. Chừng trứng chín, đó là mùa cá hội tại vàm Trà Ôn. Có lẽ bởi ở ngã ba sông này nước xoáy mạnh, nên cá mới tụ về quật mình đẻ trứng. Lúc này ngã ba sông Trà Ôn trở nên nhộn nhịp khác thường.
Dưới nước thì thuyền chài, thuyền lưới, thuyền câu tới lui đánh bắt. Trên bờ thì tấp nập khách thập phương tìm về thưởng thức mùi vị độc đáo có một không hai của con cá cháy từng đi cả vào ca dao dân dã.

Sáng ngày bồ dục chấm chanh
Trưa gỏi cá cháy, tối canh cá chày.

Gỏi cá cháy là món cầu kỳ dành riêng cho dân nhậu. Món gỏi này phải có đủ các thức rau ghém, rau thơm để cuốn chung với thịt cá cháy bằng bánh tráng; phải có nước chấm chế riêng đặc biệt cho nó, vậy mới đúng kiểu. Món bình dân là canh chua cá cháy, nấu với bông so đũa và đậu rồng. Bởi khi gió chướng bắt đầu rao rao thổi, thì cũng là lúc so đũa ra bông, đậu rồng kết trái. Kể ra trời đất cũng khéo chiều người.
Nhưng cá cháy qúy nhất, mắc nhất là hai buồng trứng của nó. Con cá nặng chừng ba ký, bốn ký, hai buồng trứng, mỗi buồng to cỡ cổ tay người lớn. Trứng cá cháy vừa béo vừa bùi, mùi vị ăn xong nhớ đời. Dân Sài Gòn thuở xưa tới mùa cá cháy thường tìm xuống Trà Ôn, vung tiền ăn chơi cho đã mấy hôm, rồi giá nào cũng mua cho được vài con đem về làm qùa biếu bạn bè- gọi là có chút qùa đặc sản miền Tây.
Nay vàm Trà Ôn vẫn minh mang bát ngát như xưa, nhưng mỗi khi mùa gió chướng về, không còn thấy cá cháy kéo nhau tụ hội hàng đàn như trước nữa. Thi thoảng mới có người nào đó hên cùng mình, chài lưới dính được một vài con. Của hiếm, của qúy, ít khi họ đem bán, mà thường chỉ dành đem về nướng lèo đãi bạn bè, hoặc để vợ con họ hàng sum vầy một bữa.
Ới ơi là mùa cá cháy năm xưa!..

Hồ Tĩnh Tâm