Quán cà phê ở Sài Gòn nhiều tới độ dù là người thường đi uống cà phê cách mấy cũng không thể đi hết nổi. Các thương hiệu nổi tiếng như Window, Highland, Coffee Bean, Trung Nguyên mở tràn lan, mỗi thương hiệu năm bẩy địa điểm. Cà phê Starbucks của Mỹ cũng đã có mặt tại Sài Gòn với cả chục địa điểm. Địa điểm đầu tiên nằm ở Ngã sáu Phù Đổng. Tôi biết địa điểm này và lưu nó vào bộ nhớ bởi vì ngày khai trương quán này đã là một hiện tượng: cả ngàn người xếp hàng chờ tới lượt để được mua một ly cà phê mà họ nghĩ rằng mang theo chất Mỹ đầu tiên có mặt ở Việt Nam. Thực ra chỉ là thương hiệu, vẫn là các ly cà phê mang tên Mỹ như Espresso, Cappuccino, Frappuccino nhưng hương vị ở đây khác nhiều so với bên Mỹ. Cái giống nhau là phương pháp phục vụ như mua tại quầy, và tự tìm ghế ngồi, giá cả tương ứng với giá đô la (Cappuccino giá 120.000 đồng  tương đương 5.60 USD).

Nhưng chỗ ngồi thì tuyệt vời. Từ trên lầu, ngăn cách với bên ngoài là kính, có thể nhìn thông thoáng bốn phía như đang ngồi giữa Sài Gòn. Trước mặt là đường Lê Văn Duyệt (Cách Mạng Tháng Tám) chạy tới Ngã tư Bảy Hiền rồi đi thẳng (rất xa) qua biên giới phía tây, phía phải là chợ Bến Thành ven theo Hồng Thập Tự (Nguyễn Thị Minh Khai) đi về Bến xe miền Đông. Sau lưng thì về phía Quận 7, hoặc nhánh rẽ vào Đại lộ Võ Văn Kiệt để về miền châu thổ Cửu Long:

 

Về giữa Sài Gòn, nhìn ra bốn phía

Sao thấy lòng mình chia như nhánh sông

Quốc lộ 13 đi về phía Bắc

Qua hầm Thủ Thiêm để miết về Đông.

 

Về giữa Sài Gòn, nhìn ra bốn phía

Xa lạ mặt người thấm thía tha hương

Xa cảng miền Tây về phía Nam đất nước.

Thấy được rất nhiều mà hiểu được bao nhiêu

 

Như cơn gió thổi giữa đồng bát ngát

Mái nhà tranh phơ phất khói lam chiều

Về giữa Sài Gòn, nhìn ra bốn phía

Từ Hóc Môn về bỗng một cơn mưa.

 

Ai đã nói một dòng sông giữa phố

Mà dắt xe đi, sóng vỗ nhịp mông người

Kỳ lạ quá những mảnh đời chịu đựng

Bình thản sống chung với lũ quen rồi.

 

Về giữa Sài Gòn, nhìn ra bốn phía

Thấy cả hân hoan chen với ngậm ngùi

Dòng kênh đen đã chuyển dần trong đục

Nhưng chuyển thế nào được một nghĩ suy.

 

Về giữa Sài Gòn, nhìn ra bốn phía

Dâu biển lòng người hoang phế bao năm

Lối cũ rêu phong mắt đằm giọt lệ

Không chỗ cho người thất thế dừng chân.

 

Hiu hắt quá ngựa xe, đời hỗn độn

Ngơ ngác bóng người, trộn với bóng bâng khuâng

Về giữa Sài Gòn mà chân bước chênh vênh

Chịu lạc lối ngay trong thành quách cũ.

 

Đối diện với nhà thờ Dòng Chúa Cứu Thế, bên kia đường, chênh chếch về phía trái là tòa biệt thự số 19 Kỳ Đồng, một địa danh in dấu thật nhiều thời tuổi trẻ của tôi, là trụ sở và trung tâm sinh hoạt của Văn phòng Liên lạc Sinh viên Quốc nội và Hải ngoại.

Năm 1973, khi tôi đến đây lần đầu là đi theo nhạc sĩ Nguyễn Quyết Thắng. Lúc đó, Ca Đoàn Trung Ương của Phong trào Du ca tập hát và sinh hoạt ở đây. Ca trưởng Nguyễn Ngọc Cẩn, dường như là giáo chức, là một chàng trai nho nhã hiền lành, ăn nói nhỏ nhẹ. Đã nhiều lần ngồi lại trong vòng tròn để tập hát với nhau, làm quen và đưa tới thân tình với Đinh Việt Hùng, Bùi Công Bằng, Nguyễn Ngọc Linh… Mỗi người bạn đó đều ghi lại trong lòng tôi những kỷ niệm đẹp và khó quên, vì không thể nhầm lẫn họ với bất kỳ ai mà tôi gặp sau này.

Bùi Công Bằng, lúc đó làm Giám học trường Trung học Đắc Lộ, lập Đoàn Du ca Giao Chỉ tập họp nhiều giáo sư, học sinh và cựu học sinh Đắc Lộ. Bằng là ca trưởng có tài. Những ca khúc mà Đoàn Giao Chỉ hát như Biết đâu nguồn cội, Người yêu tôi bệnh, Tuổi trẻ và ước mơ, Anh sẽ về qua hòa âm dàn dựng của Bùi Công Bằng là những hợp xướng khúc ba hoặc bốn bè, mà có lần tôi được nghe không nhạc đệm nên giọng lãnh xướng vút lên trong vắt, hòa theo âm thanh dồn dập, hùng tráng và âm hưởng rất đầy.

Đinh Việt Hùng hát rất hay, giọng mạnh và đầy nội lực. Khi tôi về lần này thì Đinh Việt Hùng ở tuổi trên 60, tham gia cuộc thi Tiếng hát mãi xanh. Trong một vòng thi, giám khảo là ca sĩ Tuấn Ngọc nói rằng: “Tôi sinh ra trong một gia đình nghệ sĩ, nên từ thủa nhỏ (5 tuổi) đã bước lên sân khấu trình diễn mà không phải qua một kỳ thi nào, chứ nếu đi thi mà gặp thí sinh như Đinh Việt Hùng thì coi như tiêu rồi.”

(https://www.youtube.com/watch?v=dn8SHxYkCEk)

Câu nói của Tuấn Ngọc tất nhiên có chút cường điệu để khuyến khích, nhưng đó cũng là một cách nhận xét về một tiếng hát rất chân tình của tiếng hát thần tượng mấy chục năm nay.

Nguyễn Ngọc Linh là một du ca viên thì tất nhiên là anh hát hay rồi, nhưng Nguyễn Ngọc Linh còn là một nhạc sĩ và có một sinh hoạt anh tham gia từ thời niên thiếu vẫn còn duy trì tới bây giờ là Hướng đạo. Con người của Linh gắn liền với các sinh hoạt này mà có lần anh nói như là máu thịt. Một Nguyễn Ngọc Linh trầm ngâm ít nói lập tức biến mất khi anh khoác trên người bộ đồng phục Hướng đạo và tươi tắn với tên rừng Ngọc Linh Sơn Ca.  Chuyến này về có dịp ngồi bên cạnh nhau, Linh vừa vượt qua cơn bệnh hiểm nghèo, thân thể đã gầy lại còn gầy hơn. Ôm chặt nhau tôi nghe lòng mình ngập tràn cảm xúc xót xa. Linh phổ nhạc khá nhiều thơ của bạn bè, trong đó có thơ Khánh và thơ tôi. Một ca khúc Linh viết theo âm hưởng Huế mà khi hát, giãi bày ra cả cái thiết tha trữ tình chung với cảm hoài bi thiết là ca khúc “Cuối cùng, người cũng yêu tôi”, sau đó đã do ca sĩ Vân Khánh trình bày.

(https://www.youtube.com/watch?v=hzV0pduke9U).

Cà phê ở Sài Gòn bây giờ khác với cà phê Sài Gòn thời tôi mới lớn. Không nói là hay hơn hay dở hơn, mỗi thời đại, sẽ có một cách sống khác nhau. Thời đó, với chúng tôi ra quán cà phê ngồi là mang cảm giác trầm mặc, gọi ly cà phê, nhìn từng giọt lánh đen nhỏ xuống chậm chạp, đưa mắt nhìn mông lung và nhớ nhung suy nghĩ chuyện bâng quơ.  Cà phê ngày xưa cũng nhiều hạng lắm, sang trọng như La Pagode, Brodard, nằm trên các trục đường Nguyễn Huệ, Lê Lợi là nơi các văn nhân thi sĩ tụ hội, không phải chỗ cho chúng tôi. Hào hoa phong nhã thì có cà phê nhà hàng Kim Sơn, Bạch Đằng, Continental, chỗ của dân có máu mặt, có tiền, ăn mặc sang trọng ngồi ngoài hàng ba ngắm người và để người ngắm mình, đó cũng không phải là chỗ cho chúng tôi. Chỗ chúng tôi ngồi bình thường là những quán không tên, nằm đầu đường hẻm, nằm lẩn khuất trong ngõ nhỏ mà chúng tôi gọi bằng tên chủ quán như Năm Dưỡng nằm trong hẻm Nguyễn Thiện Thuật, Ba Tống trên đường Bùi Viện, và còn nhiều nữa những góc ngồi quen mà thời đó ai cũng có một vài điểm để ghé vào. Vào đó, gọi một ly cà phê sữa nóng vào buổi sáng, hay ly cà phê đá vào buổi chiều, châm điếu thuốc nhìn bâng quơ mong chờ gặp bạn, những người bạn không cần hẹn hò, cứ ra đó ngồi là gặp. Cho nên nhớ cà phê ngày xưa là nhớ cái chỗ ngồi, nhớ cái thân tình bằng hữu cũ.

Một đôi khi, có chút tiền, rủ nhau vào những quán cà phê có nhạc như Thằng Bờm trên đường Nguyễn Thái Học, Cây Tre trên đường Đinh Tiên Hoàng để nghe nhạc Trịnh Công Sơn. Mỗi lần được đi vào đó là một hạnh phúc, mà hạnh phúc thì không có nhiều.

Cà phê Sài Gòn bây giờ trở thành một thứ văn hóa riêng. Có rất nhiều quán được đầu tư rất lớn từ địa  điểm, tới không gian và chỗ ngồi: cà phê vườn, cà phê hoa viên, cà phê có máy lạnh, wifi.  Như có lần cùng Phạm Cao Hoàng và cả nhóm anh em Quán Văn ghé vào cà phê Du Miên ở Gò Vấp. Quán rộng mênh mông, cây xanh bóng mát, có dòng suối chảy quanh co, có  tầng lầu gác trên cây cổ thụ, một đội ngũ tiếp viên mặc đồng phục đông đảo chào mời phục vụ khách. Cả tôi lẫn Hoàng đều ngạc nhiên và thú vị. Khi hỏi anh em ở Sài Gòn mới biết dạng quán lớn, trang trí sang trọng và đẹp mắt như Du Miên ở Sài Gòn bây giờ đếm không xuể. Nhưng cái thứ người ta vào đó để uống không phải là cà phê nữa mà là sinh tố, nước cam, kem, bia, dừa tươi, hay nếu có gọi cà phê thì cũng là cà phê sữa đá.

Suốt cả tháng đi về Sài Gòn, ngồi quán cả mấy chục lần, nhìn bạn bè, nhìn chung quanh, tôi chưa bao giờ thấy ai gọi một ly cà phê đen cả. Có thể cái chất nước đen đó, bây giờ chẳng ai tin nó là cà phê, mà cũng có thể những người vào quán để trầm tư mặc tưởng, suy nghĩ mênh mông, nhìn từng giọt cà phê rơi buồn bã kia, đã tuyệt chủng mất rồi.

bài Nguyễn Minh Nữu (trích tác phẩm Thương quá Sài Gòn)

ảnh Lương Minh

H1                                       cà phê Du Miên, gò vấp (hình Net)

h2                  cà phê Công viên Bách Tùng Diệp (NKKN)

h3               Cà phê Dinh Thống nhất ( cổng sau nhà chú Sáu T)

h4                 Cà phê Trung Nguyên , Dakao (trưng bày cà phế siêu)

h5
|