Anh Lương Minh mời tôi về Vĩnh Long họp mặt kỷ niệm sinh nhật anh Hòang Hưng. Anh Hòang Hưng thì khuyên tôi đi dự lễ hội cúng đình Hồi Long, chắc anh không hay tôi được mời đi sinh nhật.

Chín giờ sang, tưởng đâu đã trưa cúng đình đã xong , không ngờ lúc này là thời gian bà con  đi cúng đông nhất . Bà con nông dân  tranh thủ thăm ruộng về, còn người buôn bán đã tan chợ sớm, dân các xã lân cận cũng vừa đến nơi kịp cúng.

Sau phần cúng tế với trống kèn nhạc lễ đầy đủ đến phần tạm nghĩ giải lao. Lúc nầy trong  “võ ca” càng thêm tình cảm và ấm cúng . Từng nhóm bà con tay bắt mặt mừng , hỏi thăm chuyện làm ăn mua bán của nhau, bàn chuyện trùng tu ngôi đình , hỏi thăm tình hình con cái..

Qua bữa cơm thân mật có phần thịnh sọan, tôi xin phép được hầu chuyện với Ban Hội hương của Đình . Với tài liệu thu thập cần bổ sung thêm, ông Trương Văn Khâu, hội trưởng đã trình bày lịch sử phát triển của đình Hồi Long : Đình trước kia là ngôi miếu hoang nằm trên gò đất cách vàm rạch Gò Ân ( Rạch Dầy ) khỏang 300m. Sau thời gian dài, đến năm 1825 người dân khu vực tín ngưỡng thờ cúng  xây dựng đơn sơ gỗ tạp, lợp lá  nhưng  chưa đặt tên đình  vì làng chưa được thành lập. Ít lâu sau nhờ sự đóng góp của nhân dân ngôi đình được xây dựng khang trang trên nền đất hiến tặng của cụ bà Nguyễn Thị Sáu ( vợ ông Huyện Lễ ) Bà hiến đến 30 mẫu đất. Ngôi đình có qui mô hòanh tráng , có tường gạch bao quanh, có cổng đình bề thế hướng ra sông Măng Thít. Trong đình có bình phong , công trình chính có đủ võ ca, võ qui, chánh điện có cột bằng danh mộc, mỗi cột đình bề vòng  bằng cả người ôm ( di tích còn lại là những viên tán  đá lót dưới chân cột đình nằm rải rác ở sân đình hiện nay. )

Năm 1945,  đình là nơi họp của Ủy ban kháng chiến xã Tân An Luông , là nơi tổ chức lạc quyên “ Tuần lể vàng “ đây cũng là phòng phổ thông đầu phiếu bầu Đại biểu Quốc hội khóa I năm 1946.

Biết giặc Pháp có ý đồ chiếm lấy đình để làm nơi cư ngụ tiến công phe kháng chiến . Năm 1948, chính quyền CM  buộc lòng thiêu hủy ngôi đình ( đốt cháy trong 7 ngày, 7 đêm mới xong )

Nói về sắc phong thần hòang , sau khi có ngôi  đình khang trang , chức sắc trong làng đã dâng sớ về triều đình Huế  xin sắc phong. Ngày 29/11/ 1853 âm lịch,  nhằm ngày 8/1/1854 dương lịch, năm Tự Đức thứ 5, triều đình Huế đã ban sắc phong thần cho đình thành hòang Hồi Long là Quảng Hậu Chánh Trực Hựu Thiên.

Trong những năm kháng chiến sắc thần đựơc tạm thời  gởi tại nhà ông cai tổng Nguyễn Hữu Chương . Sau hòa bình lập lại, năm 1954 Ban Hội hương đã vận động cất lại ngôi đình cũng bằng cây lá tạm bợ. 10 năm tiếp theo,  đình lại phải dở bỏ Ban hội hương  đành phải mượn nhà dân thờ cúng như trước ( lúc này chiến tranh ác liệt khó vận động xây dựng , khu vực đình  lại kém an  ninh )

Sau ngày Miền Nam giải phóng,  các bậc tiền bối trong Ban Hội hương ngày một già yếu trong khi ngôi đình xuống cấp trầm trọng ( đình hiện nay được cất tạm thời vào năm 1972 có chính quyền cũ hổ trợ)

Mãi đến những năm 90 , đình thần vẫn còn ọp ẹp xuống cấp, không khí cúng lễ quạnh hiu, không còn rộn ràng  đông vui như xưa.

Gần đây được sự quan tâm của chính quyền địa phương , Ban Hội hương mới được thành lập gồm 17 vị , có quyết định công nhận của UBND xã Tân An Luông. Ban Hội hương đã mở cuộc vận động quyên góp kinh phí trùng tu ngôi đình, từ tháng 4 đến tháng  8 /2015 đã vận động được 150 triệu đồng . Đã xây dựng lại nhà  khói cấp 4,  hai ngôi miếu , 1 bàn thờ thần nông , 1 đài liệt sỹ, 1 bia ghi công đức. Ban Hội hương đang tiếp tục  kêu gọi nhân dân ủng hộ đóng góp để tu sửa tòan bộ mái đình, do có nhiều chỗ bị dột nát .

Do có việc, tôi xin phép ra về lúc giữa trưa, trời còn nắng gắt. Từ dốc cầu Rạch Dầy đi xuống , vẫn thấy lác đác bà con đi cúng lễ. Trên tay ai cũng khệ nệ lễ vật “ Cây nhà lá vườn” nét mặt mọi người vui tươi với  đầy niềm tin và mơ ước .

 bài và ảnh Nguyễn Gương

Xe của khách thập phương cúng đình tràn ra bên hông đình và sân trường Mẫu giáo kế bên