Hàng tháng tôi có thói quen ghé vô nhà sách. Dù sách điện tử đã bắt đầu phổ biến, nhưng sách in vẫn thú vị hơn nhiều. Là người yêu nhạc, khi vô nhà sách tôi thường lang thang đến kệ trưng bày âm nhạc. Tại đây, ngoài những tập nhạc quốc tế mà dạo này tôi bớt sưu tập, tôi chú ý nhiều đến các tập nhạc Việt hơn.

 

 

 

 

 

Mộc Quốc Khanh và Hoàng Nhạc Đô

Tên khai sinh kết tinh thành nốt nhạc

Một hôm tình cờ thấy tuyển tập nhạc với tên gọi: “Hoàng Nhạc Đô – Tháng năm còn nhớ” (NXB Văn Nghệ, 2009). Tôi ngạc nhiên sao ai có nghệ danh hay quá, vừa có chữ “nhạc”, vừa có nốt “đô” song hành. Giở những trang đầu tiên của tập nhạc, thấy bài số 2 nằm ở trang 8 đập ngay vào mắt vừa tựa đề “Dù tình yêu đã mất”. Lại thêm một sự ngạc nhiên nữa, bản boston nhịp ¾ nổi tiếng này, tôi đã biết cách đây vài chục năm rồi, nhưng thú thật là chưa bao giờ được nghe giới thiệu về tác giả.
Tôi gọi thử một số bạn bè kể cả giới chuyên môn, hầu hết đều trả lời với mẫu số chung là “biết rõ giai điệu, có nhớ tựa bài, không biết tác giả”. Tôi tự hỏi liệu đây có phải là sự bất công ngẫu nhiên trong truyền thông hay tác giả chỉ muốn công chúng chú ý đến tác phẩm hơn chính bản thân mình.

 

Mộc Quốc Khanh- Hoàng Nhạc Đô – Thanh Bình

Tôi càng thích thú hơn khi thấy tập nhạc giới thiệu NS Hoàng Nhạc Đô đã viết sách “tự học hòa âm”, một chủ đề mà tôi thích sưu tầm nhất. Lật đến trang cuối của tập nhạc, tôi thấy tác giả có ghi đầy đủ thông tin liên lạc như số ĐTDĐ, địa chỉ e-mail và địa chỉ trang web. Tôi tự nhủ cứ từ từ rồi sẽ gọi cho tác giả, trước mắt ra quầy thu ngân để “rinh” tập nhạc về nhà xem kỹ.

 

 ss- Hoàng Nhạc Đô- Quốc Khanh- Lương Minh- Nhạc sư Nguyễn Bách – Đức Thịnh

Vào một buổi tối giữa tháng 02/2012, tôi gọi điện thoại cho NS Hoàng Nhạc Đô. Tiếng chuông nhạc chờ vang lên lời hát chậm rãi “dù tình yêu đã mất…”, tôi biết mình đã gọi đúng số.

“Alô ai đó?”, một giọng nói pha một chút Nambộ, nhưng vẫn đậm chất Bắc đặc trưng.

“Xin cho cháu hỏi có phải bác Hoàng Nhạc Đô không ạ?”, tôi cẩn trọng. 

Tôi xưng hô bác cháu, vì NS Hoàng Nhạc Đô (sinh năm 1940) thuộc thế hệ bố mẹ tôi. Nhưng NS Hoàng Nhạc Đô nói thôi bác cháu làm gì nghe khách sáo lắm, cứ gọi anh em để giao lưu văn nghệ cho vui, anh cũng là cha anh rồi. 

Được sự cho phép như thế, tôi từ từ “dịch” giọng: “Dạ, nhờ tập nhạc “Tháng năm còn đó”, em mới biết anh là tác giả bài “Dù tình yêu đã mất”. Khi nào anh có dịp lên Sài Gòn, em sẽ rất vui nếu được giới thiệu anh với bạn bè hâm mộ”. Thế là xong một cuộc giới thiệu ngắn gọn qua điện thoại.

 

 mộc.Quốc Khanh- H.Nhạc Đô- Lê Nghiệp- Trần Hưng

Buổi gặp gỡ đầu tiên với NS Hoàng Nhạc Đô ở Quán Sài Gòn Phố vào đầu tháng 04/2012 đã làm thỏa lòng một số người yêu mến tác phẩm của anh, nhưng chưa gặp tác giả ở ngoài đời. Hôm đó, anh ký tặng tập nhạc và đĩa nhạc của mình cho mọi người. 

Khi anh tặng luôn tuyển tập “Nhạc sĩ Hoàng Trọng – Một thuở yêu đàn” (NXB Văn Nghệ, 2007), chúng tôi mới biết thêm anh chính là trưởng nam của cố NS Hoàng Trọng (1922-1998) rất nổi tiếng với “Dừng bước giang hồ”, “Ngàn thu áo tím”, “Nhạc sầu tương tư”…, trong đó bản pasodoble “Dừng bước giang hồ” thường được chúng tôi chọn mở màn cho đêm khiêu vũ thời sinh viên 1986-1990. 

Khi được hỏi về nghệ danh, anh cho biết vì rất yêu nhạc, nên NS Hoàng Trọng chọn chữ rất độc đáo để đặt tên cho ba người con là: Hoàng Nhạc Đô (nốt Do), Hoàng Cung Pha (nốt Fa) và Hoàng Bạch La (nốt La trắng). Tôi nhận thấy ba nốt “Do – Fa – La” kết hợp lại với nhau tạo thành hợp âm Fa trưởng (F) vang lên tươi sáng với nốt Do làm nền bè trầm, tựa như Hoàng Nhạc Đô là người anh cả nâng đỡ các em mình lên. 

Đoạn kết coda thất tình trong diễm tình

Buổi gặp gỡ tiếp theo diễn ra rất rôm rả vào cuối tháng 04/2012 tại Quán Thiên Thai. Đến hồi gay cấn nhất chính là lúc nói về ca từ bài “Dù tình yêu đã mất”, nhất là ở bốn chữ “Em thành đàn bà” trong phần cuối đoạn điệp khúc “Em trong vòng tay lạ/ Em thành đàn bà/ Cho anh xót xa”. 

NS Hoàng Nhạc Đô hồi tưởng lại thời trai trẻ: “Bài này được viết vào năm 1973 khi mình 33 tuổi trong nỗi đau tuyệt vọng tiễn người mình yêu đi lấy chồng”. Theo anh, Elvis Phương là ca sĩ trình bày nhạc phẩm này thành công nhất, lột tả được hết tâm trạng của tác giả. 

Nghe bài “Dù tình yêu đã mất” (Elvis Phương hát) tại đây:

http://mp3.zing.vn/bai-hat/Du-Tinh-Yeu-Da-Mat-Elvis-Phuong/IWZAC0ZE.html

 

 

Sau này, có một số người hát thành “Em trong vòng tay lạ/ Em quên lời hẹn thề/ Cho anh xót xa”. Lời hát sửa lại này đã phá vỡ cấu trúc vần điệu và ca từ như thơ của tác giả với vần “a” xuyên suốt 8 trường canh của điệp khúc. Đáng tiếc nhất là không cảm nhận hết tâm ý đầy nghĩa khí của tác giả vẫn chúc hạnh phúc cho người yêu đi lấy chồng ở đoạn kết bài “thì anh xin chúc cho em được trọn đời hạnh phúc với người…”, mà không hề mang lòng oán hận đối với người mình yêu dù mối tình dang dở này gây đau xót suốt cuộc đời tác giả. 

Nếu tinh ý sẽ thấy hai vế gần nhau “em thành đàn bà” và “hạnh phúc với người” tạo ra một cuộc xung đột giằng xé nội tâm dẫn tới cao trào tột đỉnh của bi kịch tình yêu mà chính tác giả đã trải qua, rồi cuối cùng quyết định chọn một tâm thế là: hạnh phúc mang tên em, nỗi đau mang tên anh. Dễ dàng nhận thấy NS Hoàng Nhạc Đô không hài lòng với cách sửa lời này. 

Để tạo không khí thư giãn cho buổi gặp gỡ, lúc đó có NS Phan Khanh, NS Hàn Châu, NS Tiến Luân, anh Lương Minh và một số thân hữu khác, tôi nói anh Đô ơi, liệu anh có thể cho phép em hát thử “Em trong vòng tay lạ/ Ôm đàn tỳ bà/ Cho anh xót xa” hay không? 

Nghe tôi đề xuất “bỗng dưng muốn hát” bất ngờ như vậy, các anh đều phì cười. Anh Đô nói vui: “Ừ, ít ra thì Khanh cũng gieo vần chuẩn không cần chỉnh, hay dở tính sau, nhưng quan trọng nhất là biết xin phép tác giả”. 

Sau đó các anh đều phản đối việc sửa đổi ca từ so với nguyên tác của NS Hoàng Nhạc Đô. Với điếu thuốc lá trên tay nhả ra từng làn khói hư ảo, NS Phan Khanh cắt nghĩa với giọng đầy trải nghiệm: “Trước khi lấy chồng em là thiếu nữ, sau khi lấy chồng em thành đàn bà. Đó chính là niềm hạnh phúc lớn nhất của đời người con gái, thực tế như vậy có gì phải tránh”.

 Người phụ nữ còn trông chờ điều gì hơn khi mình đi lấy chồng vui với niềm hạnh phúc mới mà vẫn nghe lời hát chúc mừng hạnh phúc từ người yêu cũ mà không có một lời lẽ oán hận gì. Đó chẳng phải là thông điệp văn minh của đoạn kết coda thất tình trong diễm tình hay sao?

Vẫn biết ngày xưa các cụ thường nói “văn mình, vợ người”, nhưng chưa bao giờ NS Hoàng Nhạc Đô nói văn chương, ca từ của mình hay cả.

“Bản nhạc đó do mình tự viết ra, không sao chép hay đạo văn của người khác. Mình cũng chưa bao giờ sửa lời của ai, nếu có cũng phải xin phép cho đàng hoàng tử tế”, anh bộc bạch. 

Chia tay anh, trong đầu tôi cứ vang lên một bài học về sự tôn trọng (dành cho người khác) mà cũng chính là lòng tự trọng (dành cho chính mình) không chỉ trong hoạt động âm nhạc, mà còn cho tất cả các lĩnh vực khác. 

Dù tình yêu đã mất, nhưng tình người vẫn còn

Cứ khoảng độ vài tháng tôi lại được gặp NS Hoàng Nhạc Đô ở Sài Gòn. Lúc này, nhờ có chút thân tình, nên một hôm tôi trêu anh: “Em thấy anh thỉnh thoảng lên Sài Gòn, chắc tính nối lại những gì đã đứt trong quá khứ hả anh?”.

 “Ở độ tuổi thất thập cổ lai hy như mình, muốn nối lại những gì đã đứt thì y học cũng bó tay”, anh hóm hỉnh. 

Rồi giọng anh trầm xuống: “Thật ra, cứ khoảng 3 tháng mình lên Sài Gòn để lãnh tiền bản quyền, coi như lương hưu. Lên đây chỉ là cái cớ thăm anh em thân hữu vì lâu ngày không gặp nên nhớ, chứ bây giờ chuyển khoản nhanh mà”. 

Thế mới biết dịch vụ ngân hàng ngày nay có hiện đại cỡ nào anh cũng không dùng. Anh sẽ đến Trung tâm bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam (VCPMC) để nhận trực tiếp tiền-tươi-thóc-thật, rồi mời anh em đi uống café. Vì tế nhị, tôi không hỏi liệu tác quyền âm nhạc có đủ để anh trang trải mọi chi phí xe cộ, café thuốc lá và ăn uống trên này hay không, nhưng lần nào gặp gỡ cũng thấy anh vui vẻ, yêu đời và trẻ hơn nhiều so với tuổi. 

Có lần anh viết e-mail cho tôi bằng giọng Nambộ: “Cuộc đời nhạc sĩ có được một hai bài để mọi người nhớ là sung sướng lắm rồi Khanh há”. Nghe anh nói vậy tôi đoán bài “Dù tình yêu đã mất” dẫn đầu về tác quyền, và rồi anh chỉ cười khi tôi hát trêu “Dù tình yêu đã mất, nhưng anh được nhận tiền, làm anh vui quá…”.

Hôm nọ gặp lại anh ở Quán Thiên Thai, nghe anh hỏi NS Tiến Luân sao tới giờ vẫn chưa thấy thanh toán tác quyền cho nhạc chờ gì hết Luân à. NS Tiến Luân nhún vai: “Đã là nhạc chờ thì phải chờ thôi”.

Sau nhiều lần gặp gỡ trực tiếp, nói chuyện điện thoại và liên lạc e-mail với NS Hoàng Nhạc Đô, điều đọng lại trong tôi là dù có viết bao nhiêu tác phẩm thuộc thể loại “thất tình ca” như chính lời anh tâm sự, anh vẫn luôn dành sự trân trọng cho những người phụ nữ mình yêu, dù họ đã làm trái tim anh tan vỡ bao nhiêu lần. 

Có thể cuộc đời này vẫn còn chứng kiến tình-yêu-đã-mất hay tình-yêu-sẽ-mất ở đâu đó. Tình yêu đã mất là câu chuyện của riêng anh, nhưng không vì thế mà cản trở trái tim anh rung động dành cho tình yêu quê hương, tình cảm bạn bè hay nói rộng hơn đó là tình người. 

Chính tình người là những gam màu tươi sáng giúp anh hồi sức vẽ lại chân dung tình yêu, nuôi dưỡng tâm hồn anh trong sự bình an và tạo nguồn cảm hứng mới để anh tiếp tục sáng tác những tác phẩm ca ngợi tình yêu như “Bài Tango giã từ”, “Một trời cách biệt” hay ca ngợi quê hương nơi anh sinh sống trong loạt bài “Cần Thơ ngày về”, “Tây Đô chiều nhớ”, “Chiều Ô Môn”…

Ở lần chia tay tạm biệt anh vào đầu tháng 07/2012, trong đầu tôi lại vang lên một âm hưởng mới đến từ anh, có giá trị nhân văn cho đời sống tinh thần, đó là: Dù tình yêu đã mất, nhưng tình người vẫn còn!

       mộc.quốckhanh

                     Sài Gòn, 10/07/2012