Đến Cần Thơ, đứa cháu Khưu Thiện Nhân, chủ quán cà phê Khưu  nói với tôi, chú đi gặp chú Sáu trùng tên với chú, ông này đạo Cao Đài, thổ địa đất Tây Đô.  Nghe qua , tôi hăng hái đi liền. Hẹn với nhau ở quán cà phê Xưa và Nay trên đường Nguyễn An Ninh, Phường Tân An, Quận Ninh Kiều.  Vừa gặp tôi, chú Sáu nói một hơi : A ! Hôm nay tôi mới gặp được Lương Minh ở ngoài đời, trước đây chỉ thấy anh trên sách vở. Nhiều người thấy tên Lương Minh trên các báo, hỏi bài viết có phải của tôi không? Tôi nói không phải, vậy người tên Lương Minh đó  là anh.

Anh Sáu tên thật là Phan Lương Minh, chủ quán cà phê Xưa và Nay ở Cần Thơ. Tôi đi dạo qua quán của anh một vòng. Đồ xưa anh cũng nhiều, chất trong nhiều kệ tủ, nào là đá cuội, nào là gốm Bàu Trúc, có một tủ để đồ xưa mà các nhà giàu ở miền Nam thường có. Không để tôi ngồi lâu hơn nữa, anh dẫn tôi qua quán cơm chay Bách Thảo gần đó, bởi quán cà phê của anh mai mới khai trương, chưa có nhân viên phục vụ.  Vô quán là anh chọn món mà chủ quán dường như  biết trước, đem ra nhanh.

Trò chuyện tại quán chay, anh kêu nhân viên quán chụp hình giùm, dặn phải có mặt đủ những người ngồi ăn. Nhờ vậy tôi, anh và các bạn có được vài kiểu kỷ niệm. Được biết anh là con của bà Võ Thị Liên, Giám đốc trường trung học Võ Văn, trường nữ duy nhất ở miền Tây hồi năm 1965, cha anh là Kỷ sư Phan Lương Báu  cũng là hiệu trưởng trường này. Gia tộc anh là bậc phú hào ở đất Cần Thơ và đã  hiến đất cho họ đạo Cao Đài  để xây thánh thất Tây Thành, một hệ phái của Cao Đài.  Khưu Thiện Nhân có chỡ tôi ngang qua thánh thất Tây Thành ở đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa, Thiện Nhân cho biết chú Sáu đã phụ trách chức Chánh hội trưởng thánh thất này một thời gian, giờ đã nghỉ hưu.  Theo Phan Lương Minh, thánh thất này không trực thuộc Tòa thánh Tây Ninh,  mà là do Cao Đài Thương Đế  giáng cơ và do 3 ông  Võ Văn Thơm, Lê Công Phượng, Nguyễn Văn Huỳnh lập và xây dựng năm 1927.

Thấy hình tôi với anh trên mạng, bác sĩ Nguyễn Như Thạch ở Bình Dương gọi điện cho biết là có quen với anh Sáu, BS Thạch tiết lộ với tôi anh Sáu là nhà nghiên cứu về Phong Trào Đông Du, có nhiều bài đăng trên tạp chí Xưa & Nay cơ quan của Hội Khoa hoc Lịch sử Việt Nam.  Anh Sáu còn được mời đi Hà Nội đọc tham luận trong một cuộc hội thảo về đề tài này . Anh Sáu nói với tôi tới đây sẽ in cuốn sách về Phong Trào Đông Du một công trình nghiên cứu của riêng anh.  Nói chuyện càng nhiều với anh, tôi càng nhột vì gặp tay nghiên cứu “gộc” mà không biết. Anh khiêm tốn không nói nhiều, nhờ bác sĩ Nguyễn Như Thạch nói nhỏ với tôi mà tôi biết thêm về anh. Bs.Thạch còn cho biết anh là sử gia của đạo Cao Đài,  ghi chép về sự thành lập của Cao Đài Chiếu Minh ở Cần Thơ. Thật ra, những người chức sắc trong đạo đều có dính líu đến người trong gia tộc của anh.

Dùng cơm chay ở quán  Bách Thảo xong, vừa về đến nhà là anh chạy vội bên kia đường có tiệm ảnh để nhờ rữa hình. Nửa tiếng sau anh cầm về 16 tấm, chia mỗi người 4 tấm để làm bằng chứng buổi gặp hôm nay. Tôi giao tiếp , gặp nhiều người nhưng hành động rữa hình và tặng liền thì đây là lần thứ nhất. Phải nói đây là tuyệt chiêu, về nhà không phải nhắc nhở anh nhớ gửi hình cho tôi. Nhận rồi, nhiều khi chưa dùng thì không biết để đâu, Cầm trên tay hình bằng giấy là chắc ăn.

Ngày mai,  ngày khai trương quán, Khưu Thiện Nhân tặng quán tấm thư pháp có lịch 2025, giấy lụa có viết chữ Xưa & Nay ( tên quán).  Nhân là nhà thư pháp với bút hiệu Đồng An, vừa viết thư pháp vừa mở quán cà phê, Thiện Nhân với anh cũng là đồng nghiệp với nhau. Tôi nghĩ hai người tuổi tác chênh lệch nhiều , là bạn vong niên với nhau tức phải có điểm đồng điệu. Thiện Nhân cho biết, quen với chú Sáu hơn mười năm khoảng 2015. “Chú rất nhiệt tình và có mối quan hệ rộng, con cần gì thì chú sẳn sàng giới thiệu người. Hai là chú giải thích về nghĩa chữ Hán Việt , mà việc này thì những người viết thư pháp như con rất cần để viết sao cho đúng nghĩa”.

Nói về việc rữa hình trao tay liền, Nhân nói chú có thói quen sưu tập, gặp ai ghi vào sổ tay, thêm có hình để ghi chú: Ai- Ở đâu? Ngày giờ chính xác để có tư liệu khi cần thiết. Chú sưu tập nhiều đồ cổ, sách xưa. Có lần Thiện Nhân có người bạn đạo Cao Đài muốn tìm hiểu đạo, đã dẫn đến gặp chú Sáu. Chú vui vẻ bỏ ra vài giờ để giải thích và còn cho tài liệu về để đọc.

Nói về Phan Lương Minh, nhà báo Nguyễn Hạnh, Phó Tổng biên tập tạp chí Xưa và Nay cho đó là người kiến thức uyên bác, một nhà Cần Thơ học. Anh Phan Lương Minh đã dẫn Nguyễn Hạnh đi xem di tích tượng Nguyễn Thái Học ở Cần Thơ mà nay không còn nữa. Anh đã lục lạo tìm bản vẽ chợ Cần Thơ xưa để nhà đương cục xây dựng lại chợ theo nét xưa. Khi nghe tôi định viết về Phan Lương Minh, anh Hạnh nói với tôi , đó là người đó là người hiền, người tốt rất đáng viết.

LƯƠNG MINH