“Dừng bên cầu” là một bài thơ ngắn mà sâu, lặng mà ngân, như khói chiều tan trên mặt nước, vừa gợi vừa giấu, vừa thực vừa mộng. Ở đó, Ngã Du Tử đã thả vào từng câu chữ một nỗi hoài niệm đằm sâu – Thứ hoài niệm không chỉ dành cho một người, mà cho cả một thời, một miền quê, một đoạn đời đã tan ra theo mây khói.

Ngay từ nhịp đầu, “Dừng bên cầu ngắm áo bay / Nhớ người năm cũ tóc mây quê nhà”, người ta nghe như có hơi thở của một buổi chiều cũ – nơi người lữ khách bất chợt đứng lại, nhìn theo một tà áo, để cả bầu trời ký ức ùa về. Từ “tóc mây” không chỉ tả màu tóc, mà còn gợi cả sự mong manh, mềm mại, trôi nổi giữa dòng thời gian, như một áng mây lạc giữa trời xưa. Bút pháp gợi nhiều hơn tả, lấy cái hư mà tạc nên cái thực – một đặc trưng phong vị thơ của những người sống ở Nam Bộ đã được nhà thơ nâng lên thành nghệ thuật.

Câu thơ “Cánh con bướm nhỏ mặn mà đường quê” là một phát hiện hay. Hai chữ “mặn mà” đặt bên “bướm nhỏ” tạo nên nghịch lý tuyệt đẹp: cái nhỏ nhoi, mong manh lại ẩn chứa một sức sống, một vị ngọt của đất, của hồn quê. Cái “mặn mà” ấy không chỉ là vẻ đẹp của cảnh, mà là tình, là máu thịt của người đi xa vẫn hoài khắc khoải nhớ về.

Khi kỷ niệm “kéo về”, nhà thơ không kể, không tả, mà để cảm xúc trôi trong âm hưởng mênh mang:
“Gội cùng ai ánh trăng thề đường khuya / Bể dâu em khóc, ô kìa / Phương Nam mời gọi tôi lìa cố hương.”
Ở đây, nhịp thơ vỡ ra, như hơi thở dồn dập giữa nhớ thương và định mệnh. Câu “ô kìa” đột ngột, nhưng chính cái tùy hứng, phiêu linh đó làm nên linh hồn – nơi cảm xúc bật ra thành tiếng, chân chất mà chan chứa hồn thơ.

Cái “Phương Nam mời gọi tôi lìa cố hương” không chỉ là một biến cố địa lý, mà là vết nứt của định phận. Giữa chia xa, con người bị xé đôi giữa quê hương và phương trời, giữa tình và lý, giữa mộng và thực.

Đến khổ cuối, bài thơ đạt đến đỉnh điểm của hoài niệm:
“Hình như tôi vẫn còn em / Bạc đầu mãi nhớ y nguyên bóng hình.”
Cụm từ “hình như” vừa khẳng định vừa phủ nhận – một cách nói nửa tỉnh nửa mê, mở ra cõi mơ hồ nơi ký ức và hiện tại hòa tan. Còn “dưới cầu hóa tím lục bình trôi xuôi” – đó là câu kết làm nên linh hồn toàn bài. Màu tím của lục bình – sắc tím của chia ly, của những cuộc đời trôi dạt, của một miền quê lặng lẽ thở dài trong bóng chiều. Hình ảnh “lục bình trôi” vừa thực vừa tượng trưng, gói trọn triết lý đời người: tất cả đều xuôi theo dòng thời gian, chỉ còn dư âm thương nhớ là neo lại.

Về hình thức, bài thơ chảy bằng nhịp điệu tự nhiên, từng câu ngắn mà dẻo, giàu nhạc tính, như tiếng đàn bầu độc huyền. Từ ngữ được vận dụng khéo léo: “tóc mây, bướm nhỏ, lặng thinh, mù sương” – mỗi chữ rung lên một cung cảm, tạo nên chuỗi âm vang mềm mại mà sâu lắng. Ngôn từ giản dị được chọn lọc, giàu tính biểu tượng, thể hiện sự điêu luyện trong bút pháp và tư duy thi ca của tác giả.

Ngã Du Tử đã không làm thơ để kể lại một cuộc tình, mà để ghi lại nhịp run của tâm hồn khi đứng bên bờ hoài niệm. Ở đó, mỗi câu thơ như một giọt nước vỡ ra trên mặt sông, rồi tan vào cõi mênh mông vô tận của ký ức.

“Dừng bên cầu” không chỉ là một khúc tình buồn, mà là bài ca của những phận người đi xa, vẫn quay đầu dõi về nơi khởi đầu của yêu thương. Từng chữ, từng nhịp đều phảng phất hương phù sa, hơi gió sông, tiếng lục bình vỗ vào mạn cầu. Bài thơ khép lại bằng sự lặng im, nhưng chính cái lặng im ấy lại là âm vang bất tận – như tiếng lòng của người phương Nam vẫn ngân dài qua bao mùa gió nổi.

NGUYỄN ĐÔNG  A

DỪNG BÊN CẦU 

Dừng bên cầu ngắm áo bay

Nhớ người năm cũ tóc mây quê nhà

Thời gian vô tình đi qua

Cánh con bướm nhỏ mặn mà đường quê

 

Chợt nghe kỷ niệm kéo về

Gội cùng ai ánh trăng thề đường khuya

Bể dâu em khóc, ô kìa

Phương Nam mời gọi tôi lìa cố hương

 

Đường xưa biền biệt mù sương

Bóng chim tăm cá bên đường phố vui

Ôn lại mình, nhớ chao ôi

Dáng hoa đồng nội rối bời trái tim

 

Hình như tôi vẫn còn em

Bạc đầu mãi nhớ y nguyên bóng hình

Ngẩn ngơ chiều xuống lặng thinh

Dưới cầu hóa tím lục bình trôi xuôi.

NGÃ DU TỬ

(Đăng trong tuyển thơ: Ai nhớ tình ai – 2002)