Nghe trần tục quá. Ngày tiết Đoan Ngọ không hẹn mà nên. Vài ngoe tụ tập quán bánh xèo. Quá đắt. Ngồi đợi đến.. đói.

Quà tặng có túi nhãn xuồng cơm vàng. Xâu bánh ú nước tro. Nải chuối xiêm vàng. Măng cục, chôm chôm, vải thiều, bòn bon, quýt đường…Đặc biệt, có món yêu thích: cơm rượu! Tóm lại, ăn ngập mặt.

Đoan Ngọ, lệ nhà, không cúng kiếng gì. Với tôi, xuất thân ruộng đồng nên chỉ nhớ ngày xuống ruộng. Vụ mùa duy nhất trong năm bắt đầu từ đây. Tháng của gieo, mùa của cấy. Cây lúa bám đất để chờ ngọn chướng xô để trỗ. Cúng nền đám mạ cũng giản đơn. Địa chỉ được gửi tới là Vua của các vị thần: Thần Nông.

Hồi thân phụ tôi còn tại thế, cứ mùng năm tháng năm là Ông xách xe đạp về nông thôn sâu. Ông hái vài loại cây cỏ, tượng trưng: tim tre mỡ, bụi chầu chầu, vài đoạn hà thủ ô, dây bồ hòn… Tục truyền, mùng 5-5, cây cỏ tăng dược tính cao nhất trong năm. Sách xưa viết, số 5 lẻ, thuộc dương. Ngọ, giữa trưa, cũng nói dương thạnh. Số 5 cũng tượng Vua.

Ở một số vùng trong tỉnh, Đoan dương là ngày quan trọng. Thông gia thăm hỏi y như lễ Tết Nguyên đán. Ngày này, hai bên trai gái, nếu đã làm đám hỏi xong nhưng chờ ngày hoàng đạo, ngày Thầy coi, làm lễ cưới thì nhất định cô dâu tương lai phải sang ra mắt nhà trai. Không sang không được. Cứ y như xúc phạm nặng, có thể đưa đến hủy hôn.

Đoan Ngọ, lễ tiết… sâu bọ. Hồi tôi còn nhỏ, việc ăn uống thời ấy chưa được chú trọng việc vệ sinh. Trẻ con thường mắc bệnh sán lãi. Ngày này, chúng được khuyến khích ăn cơm rượu. Người xưa cho rằng, cơm rượu làm sán lãi say, không bám được, dễ bị thải ra ngoài. Tin hay không, mắc bệnh hay không, không cần biết, chỉ nghe thích tục lệ này bởi cơm rượu là món hợp khẩu với tôi.

Miền Nam chỗ vầy chỗ khác. Bến Tre có bánh xèo hến. Nông thôn Trà Vinh bánh xèo thịt vịt bầm. Cái chung là Bánh Ú nước tro, gần như đều khắp lục tỉnh. Bánh nhân đậu xanh, ngọt. Bọc quanh nhưn là thứ bột trong, màu xanh ngọc, có khi nâu, ăn sừng sực bởi được chế biến có nước tro tàu. Tro, thịt vịt, hến.. thuộc Âm, ăn trong ngày Dương. Phải chăng xác nhận nhị khí điều hoà, vô bệnh?

Giờ, khác rồi. Đồng ba bốn vụ. Làm nông liên tục. Mùa trúng mùa thất là bình thường nên ruộng đồng không còn nhiều khói hương lễ cúng vào ngày này. Cũng chẳng còn ai rắc rối, bắt bẻ dâu rể sang thăm viếng bởi chúng tới …hà rầm, nhẵn mặt, quen mày chứ đâu như xưa kia, chờ ngày ra mắt!

Tôi thích ý nghĩa Thần Nông. Ông cha ta đã sống, gầy dựng, gìn giữ, lưu truyền.. từ hạt lúa, từ các sãn phẩm nông nghiệp.

Cúng Thần Nông cũng chính là dâng lên Tổ Tiên những phẩm vật nguyên sơ, để nhớ và để tỏ bày tấm lòng của người đời sau.

Nhưng, tôi thích tô cơm rượu nhứt hạng!

Nhìn quà tặng ngập mặt, tự hỏi phải chăng thần nông đâu đây, thần nông đang hiện tiền.. Cảm ơn chư vị.

Trà Vinh 22-06-2023

Tiết đoan ngọ

HỒNG BĂNG