Hôm nay thứ Bảy 22-12-2018 không chỉ là ngày cuối tuần áp chót của năm 2018 mà còn là ngày Đông chí, tiết khí cuối cùng trong 24 tiết khí của năm 2018.

Đông chí (tiếng Anh Winter solstice) có nghĩa là giữa mùa đông, hay là cực điểm của mùa đông. Trong một năm chỉ có hai tiết khí được gọi là “chí” là Hạ chí (21 hay 22-6) và Đông chí (21 hay 22-12). Đó là ngày ông Mặt trời nằm cao nhất về hướng Nam (Đông chí) và cao nhất về hướng Bắc (Hạ chí), dẫn tới hiện tượng ở Bắc Bán cầu (có Việt Nam và Mỹ) có thời gian ban ngày ngắn nhất (Đông chí) hay thời gian ban đêm ngắn nhất (Hạ chí). Đông chí là ngày bắt đầu mùa đông ở Bắc Bán cầu (như Mỹ) và bắt đầu mùa hè ở Nam Bán cầu.

Mà ngày Đông chí thì có gì đáng lưu ý? Theo đại từ điển Wikipedia, ngày Đông chí là một yếu tố quan trọng để xác định ngày Tết Nguyên Đán cũng như xác định tháng nhuận trong âm lịch Trung Hoa. Trên thế giới có những dân tộc và những nền văn hóa tổ chức lễ hội vào ngày Đông chí. Nhưng nói chung, tiết Đông chí là một tiết chí đông vui với nhiều lễ hội cuối năm và chào năm mới Dương lịch.

Tôi thì nghe tới cái chữ Đông chí luôn gợi nhiều suy diễn và hồi ức nhưng hết còn hồi hộp. Nhớ cái thời bao cấp ngày đó tưởng đã xa, anh chị em sống tập thể tại tòa soạn khổ sở nhất là chuyện chí rệp, nhất là với những phóng viên đi công tác ở mấy huyện Cần Đước, Cần Giuộc về. Ngày đó, ngồi trên xe đò khách đứng ngồi nhét như cá hộp mà thấy chí hay rệp bò lổm ngổm trên cổ áo người ngồi trước là chuyện bình thường. Hồi đó, tôi tóc dày và cứng như rễ tre, nên luôn thủ một cây lược chải tóc và một cây lược chải chí. Bởi vậy, “đông chí” nghe mà thất kinh. Dĩ nhiên, tôi chỉ muốn đùa chút cho vui cuối tuần, cuối tháng, cuối năm – dù cả đời không quên được cảm giác của “cái đêm hôm ấy đêm gì” khi ngủ ở xã Phước Lâm (Cần Giuộc) nửa đêm tôi giựt mình thức dậy nghe nhột ở mũi để rồi phát hiện một đôi rệp đang tán tỉnh nhau trên cái mũi của tôi.

Rồi trong đầu tôi chợt vang lên mấy câu thơ khổ cuối trong bài thơ Tình Sầu mà thi sĩ tiền chiến Huyền Kiêu viết năm 1943:
Đông xám lại chàng tới hỏi
Em thơ, chị đẹp em đâu?
Chị tôi hoa phủ đầy đầu
Đã ngủ trong lòng mộ tối.

Tiết Đông chí sẽ kéo dài tới tiết Tiểu hàn (ngày 5 hay 6-1-2019). Lúc đó thì ta đã bước sang năm 2019 mất tiêu rồi.

PHẠM HỒNG PHƯỚC

+ Ảnh: Internet. Thanks.