Lâm Băng Phương dành gần hết cuộc đời cho thơ, những bài thơ không tuổi dù có khắc ghi năm tháng.” Lục Bát Thêm Xanh “-một tập thơ gồm hầu hết là những bài lục bát. Một thể thơ thấm đẫm tâm hồn người Việt chúng ta vì đó là thể thơ có từ nghìn xưa trong ca dao, đồng dao và các bài hát ru từ lúc đầu đời. ‘Con ơi, con ngủ cho ngoan, / Để mẹ xúc nốt bồ than cho đầy …’Ngày nay thơ lục bát vẫn được các nhà thơ hiện đại tiếp thu, hoàn chỉnh và giữ một vị trí quan trọng trong nền văn học Việt Nam hiện đại. Thể thơ giản dị về quy luật, dễ làm, thường dùng để diễn tả những cung bậc cảm xúc khác nhau trong tâm hồn con người, nhưng không phải ai cũng viết hay, ghi sâu được những cung bậc cảm xúc trong tâm hồn con người, mà nếu vụng về, bài thơ dễ thành ra bài vè hời hợt. Nữ thi sỹ Lâm Băng Phương (LBP) đã chọn thể loại thơ dễ mà khó này để giãi bày những rung động, cảm xúc của mình.

Tôi nghiêng lục bát trong tôi 

Mở câu sáu tám trổ ngời hoa tay

Ngôn từ đeo đẳng trên vai

Cho dòng thơ mãi yêu hoài sông thơ. (Sông Thơ)

Cứ như thế, những bài lục bát xanh ngát ra đời …

Nhà thơ Lâm Băng Phương

Màu xanh của tình yêu và nỗi nhớ

Nếu như Henry Miller nói “Sứ mạng con người trên mặt đất này là nhớ “thì LBP cũng đã làm tròn sứ mạng ấy khi nhà thơ nhớ, nhớ rất nhiều…

Dõi hoài từ phía đằng tây

Sợi thương sợi nhớ vắt vai nỗi buồn

LBP nhìn về quá khứ, ở đó quán chiếu lòng mình khi nhìn trăng, nghe nghiêng nỗi nhớ, thấm đẫm tình yêu.

Một mình/một bóng /ngắm trăng/Nửa bên tôi khuyết/Nửa trăng em tròn. (xin phép trích dẫn ngang để tiện trình bày vì tác giả xuống giòng sau mỗi (/)

Đêm qua /khuyết nửa /trăng rằm /Bóng người /thuở ấy/xa xăm/quan hà.

Tác giả nghe “nghiêng “nỗi nhớ vì những kỷ niệm đong đầy trong ký ức chợt ùa về khiến nhà thơ bối rối khi thấy thời gian vẫn đang trôi chảy.Tác giả ngắt cảm xúc ra thành từng nhịp cho phù hợp với tâm trạng dập dồn của từng khoảnh khắc …

Nghiêng tôi/giấu nỗi niềm riêng/Nghiêng tình/thơ cạn/Bên thềm nhớ em (Nguyên tiêu)

Chiều ơi /chiều hỡi đừng nghiêng/Cho đêm /chậm đến/nỗi riêng loang mà.( Lục bát thêm xanh )

Là một nhà thơ nữ, cũng như những nhà thơ cùng phái khác, LBP cũng không tránh khỏi suy nghĩ:

Người đàn bà viết nghìn trang

Gởi vào một cõi ngổn ngang đời thường. (Người đàn bà làm thơ)

Vì nói đến phụ nữ là nhớ đến những động từ “cưu mang, cõng, gánh ,..”

Cõng mưa/cõng nắng qua sông /Cõng đời lận đận/qua truông thăng trầm.

Để rồi, nghe tiếng gọi vọng về của một dĩ vãng tưởng chừng ngủ yên nhưng vẫn nghe lãng đãng.

Bước về /người đã mù tăm /Chiều loang tím lịm/sầu thăm thẳm sầu.

Ta nhớ chất nữ tính trong thơ Nhã Ca, “Tôi làm con gái/Bao nhiêu tuổi đời/Bấy lần thơ dại/Buồn không ai hay.” Simone de Beauvoir tâm sự: “Người ta không sinh ra là đàn bà, người ta trở thành đàn bà.” Trở thành hay không là nhờ, là do, là tại, là bởi, là vì một người khác, một người khác phái:

Tôi làm con gái/Một lần yêu người/Một lần mãi mãi/Bao giờ cho nguôi (Nhã Ca)

Người đàn bà, cái bản thể do ngoại, tại ngoại và hướng ngoại đó, cái être par autrui, en autrui, pour autrui đó, ý thức sự lệ thuộc của mình.

Đêm nay /Quỳnh nở kiêu sa/Đợi người quân tử /thưởng trà /ngắm hoa.( Lục bát cảm thương )

Đêm của Nhã Ca nồng thơm da thịt, chập chờn giữa êm dịu của hư vô và đê mê của cảm giác:

Hơi thở mùi hương nụ cười bóng lá

Đêm bao dung đêm hiền hòa mới lạ

Đêm ngửa bàn tay đêm động làn môi

Đêm dịu dàng đêm ngọt giấc mơ tôi

Đêm trên núi cao đêm trong hồn nhỏ

Đêm thơm nồng nàn mùi hương trí nhớ

Có nhà phê bình đã viết “Thơ Nhã Ca dày ải trần gian vào biên giới hư ảo của đê mê, thơ Nhã Ca là trầm luân trên từng sợi lông tơ, là thiên thu xóa nhòa trong chớp mắt. Đọc Nhã Ca là linh cảm cả hư không, trong từng thớ thịt, lẫn thể xác trong từng ý niệm vu vơ…” ( Trần Thị Nguyệt Mai (2014)  , Nữ tính trong ngôn ngữ Nhã  Ca)

Thì LBP chỉ nhẹ nhàng bước đi trên trần gian này, một cách lặng thầm dù cũng trào dâng vời vợi cảm xúc với nỗi cô đơn tự gặm nhấm. Đêm của LBP cũng không thiếu những giai điệu cảm xúc .

 Đêm về /sương lạnh đôi vai/Giọt sầu thấm ướt /loang dài bờ tôi/Tình xưa

vời vợi ngút trời /Đêm khuya /hoa đóm lẻ loi lập lòe. (Phiêu bồng)

Sự hiện diện của một người đánh thức giấc mộng thiếu nữ trăm năm:

Tóc em là dòng suối

Vai anh là bờ vui

Lòng khe vách núi mãi bồi

Nghe trong róc rách ru lời trăm năm. (Ru lời trăm năm )

Tình yêu trong thơ LBP đằm thắm và dịu êm của một người may mắn có được sự bình yên trong tâm hồn, chứ không trắc trở và ‘nghiệt ngã ‘như Xuân Quỳnh, mãnh liệt dữ dội khi có lúc phải tìm kiếm ý nghĩa của tình yêu như con sông qua bao ghềnh thác

Dữ dội và dịu êm

Ồn ào và lặng lẽ

Sông không hiểu nổi mình

Sóng tìm ra tận bể

Để rồi thấy lòng ‘yên ngày thác lũ ‘

..Tình ta như hàng cây

Đã qua mùa gió bão

Tình ta như dòng sông

Đã yên ngày thác lũ

Xuân Quỳnh trong “Thơ tình cuối mùa thu” khẳng định tình yêu lứa đôi thủy chung, son sắt, vượt qua thời gian và tuổi tác.

Tuổi theo mùa đi mãi

Chỉ còn anh và em.

LBP cũng vậy từ nỗi nhớ chiếc khăn tay, ta thấy cả một khung trời yêu thương.

Tháng Tư nhớ chiếc khăn tay

Em trao tôi cả tháng ngày yêu thương

Từ em ấp ủ chút hương

Khúc chiều loang nắng cuối đường hạ bay. (Lục bát tháng tư)

Tính trữ tình là đặc trưng nổi bật nhất của nội dung thơ. Thơ lấy điểm tựa ở sự bộc lộ thế giới nội cảm của nhà thơ trước cuộc đời. Hiện thực cuộc đời biến thành câu chữ, hình ảnh, âm điệu trên mỗi trang thơ và từ đấy sức mạnh, sức nặng của sự sáng tạo nghệ thuật mà nhà thơ tác động trở lại với cuộc đời, và tô điểm thêm cho bao sắc đẹp của sự sống. Thi hào pháp L. Martin tâm sự:” Thế nào là thơ? Đó không phải chỉ là một nghệ thuật, đó chính là sự giải thoát của lòng tôi “, kể cả khi thất tình.

Thôi thì mặc bóng thu trôi 

Nẻo về đã mỏi chim trời đã bay

Bàn tay chẳng nắm bàn tay

Buông theo ngọn gió heo may vô tình. (Gió heo may vô tình)

Và tình yêu là một trong những chủ đề chính. Tình yêu trong thơ phái nữ có hờn giận, yêu thương, đợi chờ, mong mỏi , trách móc vì tình tuy xa mà gần .Và đêm của LBP nhẹ nhàng sâu lắng .

Tách cà phê /tối /bâng khuâng/Giọt đen /sóng sánh /khói vân vê /buồn/Đèn khuya 

chen ánh trăng suông/Chạm nhau /tự vỡ /vắt luồn nhánh cây.

Rồi đến cảm xúc “nụ hôn đầu “còn sống mãi trong hoài niệm LBP, “Tuổi vừa mười sáu lần đầu hôn môi”

Đất trời như đứng lặng thinh

Để cho hai trẻ môi mềm quyện môi

Nhớ ngày xưa lại thầm cười

Thuở Trăng mười sáu hôn môi bồi hồi. (Nụ hôn)

Ta nhớ Trần Dạ Từ với

Lần đầu ta ghé môi hôn 

 Những con ve nhỏ hết hồn kêu vang 

Tình yêu với LBP trong sáng và chung thủy vì dù có nhớ thương

Người đi xa khuất bóng hình

Vòm trời óng ánh lung linh đợi người.

Vẫn đem tâm tình gửi vào mưa nắng

Gởi vào chút nắng ai ơi.

Tóc mai một thuở rối bời từ đây (Chút hồng phai)

Rilke trong “Thư gửi người thi sĩ trẻ” nói “Hãy đào xới trong tâm hồn ông để tìm cho ra một câu trả lời thâm thúy nhất. Nếu câu trả lời kia xác nhận sự đòi hỏi trong tâm tư ông, nếu ông có thể đối mặt với câu hỏi nghiêm trọng này như thế bằng một câu trả lời dứt khoát giản dị “Tôi phải viết, nếu có thể trả lời như thế thì ông hãy xây dựng đời ông theo mối nhu cầu tâm tư ấy. Ngay trong những giây phút lạnh nhạt nhất, hoang trống nhất, đời sống của ông phải trở thành dấu hiệu và chứng tích cho lòng khao khát thôi thúc ấy.LBP cũng đã nhận ra:

Góc đời là cả vườn thơ

Niềm vui con chữ chạm bờ hoàng hôn

 Khi tự hỏi lòng:

Còn chăng nỗi nhớ vô bờ

Còn chăng kỷ niệm mịt mờ ngày xưa

Còn chăng thảm lá dây dưa

Nằm phơi giòn rụm vỡ mùa thu tôi. (Vỡ mùa thu tôi)

Rilke cũng nói “Hãy cố gắng nói lên những gì mình thấy, những gì mình sống, mình yêu, mình mất, nói lên những thứ đó như mình là con người đầu tiên được tạo ra trên đời này. Nhà thơ Hoàng Đức Lương đã rất đề cao nàng thơ: Thơ là sắc đẹp ở ngoài sắc, vị ngọt ở ngoài vị, không thể trông bằng mắt thường được, chỉ có thi nhân trông thì mới thấy đẹp, nếm mới thấy ngon. “

Khâu buồn/đọt nắng li ti/Lặng thinh/nhặt lá vàng/ghi cuối ngày. Gom tro tàn/rải bụi bay/Cửa chiều /khép lại /phôi phai nỗi niềm(Khâu buồn )

Màu xanh hạnh phúc 

May mắn dành cho thi nhân khi cuối đời, nữ sỹ vẫn sống trong nồng ấm tình yêu của “ người bạn đồng hành  “

Còn bao nhiêu phút êm đềm 

Hãy vui tận hưởng bên thềm heo may.

Vì

Tóc giờ bạc trắng như mây

Mình còn diễm phúc tháng ngày bên nhau 

Mối tình ấy đã kiểm chứng qua thời gian, qua bao thăng trầm biến động .

Tình mình vẫn thanh tân diễm tuyệt

Bốn sáu năm cành biếc hoa hường

Hai mươi tháng mười yêu thương

Chút lời ấp ủ… Nồng hương vị đời. (Bốn mươi sáu năm )

Và không cần phải làm Vô Kỵ kẻ lông mày cho Triệu Minh thì họ cũng cùng nhau

Dõi theo từng sợi nắng chiều 

Lắng lòng chia sẻ bao điều xa xăm

Dõi nhau từng bước lặng thầm 

Cùng nghiêng vai tựa… Bóng râm đôi mình. (Bóng râm đôi mình)

Vì hạnh phúc không chỉ khi làm người yêu, mà còn làm mẹ, làm bà .

Giơ tay đếm tuổi xuân trôi

Giật mình bóng ngã lần hồi bảy hai

Bước chân vững chãi tháng ngày

Một đàn con cháu vui vầy dễ thương. (Ngày sinh cặp đôi) 

Màu xanh của nỗi nhớ mẹ cha  

Như mọi thi nhân, LBP cũng dành cho cha mẹ tình yêu sâu đậm

Viết từ cánh võng trưa hè

Giọt mồ hôi đổ bộn bề mẹ cha (Thăm thẳm sầu)

Và đứa con chỉ chợt nhận ra sự trống vắng khi cha mẹ không còn để rồi thảng thốt

Tìm đâu bóng dáng mẹ tôi

Còn đâu sợc tóc rụng rơi đầu giường 

Còn chăng một cõi vô thường

Còn tôi với cảnh miên trường cút côi (Nhớ mẹ)

Vì hình ảnh người mẹ ngày xưa tảo tần mưa nắng để cho con được vui chơi hạnh phúc, lớn khôn luôn hiện ra trong ta, nhắc nhở ta về lòng biết ơn về sự hy sinh vô bờ bến.

Tuổi già tóc bạc còng lưng

Mẹ tôi hai buổi bán bưng chợ người 

Áo nâu đẫm giọt mồ hôi

Đổi cho tôi cả một đời an vui .(Chùm lục bát mẹ) 

Và cuối cùng thì dù buồn nhưng tự an ủi mẹ vẫn còn đâu đó dõi theo ta trong suốt cuộc hành trình còn lại.

Rưng rưng mắt lệ u hoài 

Đóa vô thường trắng trên tay ngậm ngùi. (Chùm lục bát mẹ)

Và tự nhủ:

…Dù Mẹ về cõi vô thường

Chắc còn dõi bước dặm trường với tôi.(Nén hương ngày của mẹ )

Màu xanh của những suy tưởng riêng về cuộc đời và đạo sống

Tác giả có lúc quán chiếu lại tâm mình và thấy

Tôi tìm tôi giữa bể dâu

Trời cao đất rộng sông sâu khó lường

Tôi tìm tôi giữa chiêu dương

Bừng lên chợt tắt vô thường thế gian. (Tôi tìm )

Và bằng sự suy ngẫm, thi nhân cố gắng

…Tôi ngồi ngẫm lại chính mình

Dù trao hay nhận lặng thinh mỉm cười.( Sông Thơ)

Tác giả hiểu  tìm chi Phật bên ngoài khi

Con thuyền bát nhã trong ta

Pháp tâm kinh hiểu chan hòa yêu thương. (Mừng xuân Di Lặc )

Một khi thi nhân hiểu về tam pháp ấn: vô thường , vô ngã , khổ

Đời người tựa cánh bèo trôi

Núi mòn sông cạn gió dời mây bay

Chuyện đời tan hợp hằng ngày

Phù du một kiếp trần ai vô thường. ( Phù du)

Đó cũng chính là khi tác giả nhận ra vào cuối cuộc đời: “Bình thường tâm thị đạo “Bình thường tâm thị đạo (平常心是道) vốn là một câu nói nổi tiếng trong Thiền tông, có nghĩa là “tâm bình thường là đạo”. Ý của câu này là con đường tu hành không phải là tìm kiếm một cái gì đó xa xôi, mà là trở về với chính cái tâm bình thường, tự nhiên, không bị xáo trộn bởi các yếu tố bên ngoài hay những cảm xúc, suy nghĩ bất thường Câu nói này, gần như tư tưởng chủ đạo trong các bài thuyết pháp của Lục Tổ Huệ Năng.

Cụ thể hơn, “bình thường tâm” ở đây không có nghĩa là tầm thường, mà là trạng thái tâm thức tự nhiên, không bị ảnh hưởng bởi các yếu tố như tham, sân, si, hay những cảm xúc tiêu cực khác. Khi tâm trí không bị xáo trộn bởi những điều này, nó trở nên sáng suốt, thanh tịnh, và có thể nhận biết được bản chất của mọi sự vật, hiện tượng.

Trong thực hành, điều này có nghĩa là khi đối diện với các tình huống trong cuộc sống, người tu hành nên giữ cho tâm mình ở trạng thái bình thường, không bị dao động, không phản ứng thái quá. Khi đối diện với nghịch cảnh, thay vì lo lắng, sợ hãi, hãy giữ tâm bình thường để tìm ra giải pháp. Khi đối diện với niềm vui, hãy giữ tâm bình thường để không bị say đắm, kiêu ngạo.

Một ngày tĩnh lặng thong dong

Tâm không xáo trộn chênh chông… toại lòng.

Thả phiền muộn cõi hư không

Gạt đi nước mắt mặn lòng sáng nay (Niệm câu Di Đà) 

Tóm lại, “bình thường tâm thị đạo” nhắc nhở chúng ta rằng con đường tu hành không phải là tìm kiếm những điều cao siêu, mà là quay về với chính cái tâm bình thường, tự nhiên của mình, và từ đó thấu hiểu đạo.

Trăng buồn một chiếc lẻ loi

Lá buồn một chiếc trút rơi ven đường 

Ghế buồn một chiếc trống trơn

Đời người chiếc bóng vô thường đấy thôi.( Lẻ chiếc )

Hiểu như thế thì lòng không còn phiền muộn nữa

Ảo mộng như khói lênh đênh 

Phù hoa ai đắm để thiên niên sầu. (Song ngữ lục bát ngẩn ngơ)

Màu xanh của tâm thức khi sống trọn vẹn “bây giờ, ở đây” 

Khi đã nhận chân ra ý nghĩa cuộc đời thì mùa xuân luôn trở lại trong tâm.

Tìm trong ngọn gió xôn xao

Mùa xuân như đã bắt đầu đến nơi

Tìm trong bẽn lẽn nụ cười

Mùa xuân vừa ngỏ những lời yêu thương .( Lục bát giêng hai)

Trờ lại với Rilke, ông nhấn mạnh với thi sĩ trẻ rằng: “Xin ông đừng để bị phiền muộn trong nỗi cô đơn vì ông tự cảm thấy có cái gì trong người mình nhoi nhoi nhất thời muốn đạp bỏ sự cô đơn để đi ra bên ngoài.Những sự lôi cuốn dụ hoặc này cũng có thể giúp đỡ ông nếu ông dùng chúng trong sự điềm đạm thanh thản và sự suy tư chin chắn, ông có thể dùng chúng như một dụng cụ để trải rộng nỗi cô đơn của ông đến một cõi vùng phong phú hơn và bao la hơn nữa.”

Dòng sông xuôi ngược miên trường

Như tình yêu mẹ nước nguồn biển khơi

Dòng sông nỗi nhớ khôn nguôi

Đi muôn phương vẫn ngậm ngùi sông quê. ( Lục bát sông quê)

Ngoài ra, tác phẩm văn học là một siêu kí hiệu vì nó là kí hiệu của một cá nhân độc đáo, là kí hiệu đời sống văn hóa. Tác phẩm là tiếng nói riêng của từng người với chất giọng riêng, ngữ điệu riêng. Sự độc đáo được thể hiện ở cách dùng từ đặc biệt, cách đặt câu đặc biệt, cách kết cấu đặc biệt… và đặc biệt là cách xây dựng những hình tượng nhân vật. Vì thế, đọc một bài thơ, một truyện ngắn nào đó, người ta có thể dễ dàng nhận biết được tác giả vì anh ta có “giọng” riêng, độc đáo. Với LBP là sự thẳng thắn, bộc trực, nhưng vẫn dịu dàng , đằm thắm không quanh co làm dáng, phô trường cầu kỳ .

Nếu như giai điệu, âm thanh là ngôn ngữ của âm nhạc; màu sắc, đường nét là ngôn ngữ của hội họa; mảng, khối là ngôn ngữ của kiến trúc, thì ngôn từ là chất liệu của tác phẩm văn học. Hãy nghe điệp ngữ “lưng chừng “vọng lại nghe rất lửng lơ!

Lừng chừng lúc tóc còn xanh

Lừng chừng sương khói mong manh phận người 

Lừng chừng thắt lừng chừng lơi 

Lừng chừng nhặt lừng chừng rơi sao đầy? (Lừng chừng)

Phải có quá trình khổ luyện, tìm tòi, tích lũy vốn sống… mới có được những chữ “điểm nhãn “ ở câu thơ, làm cho bài thơ cách tân  ngôn ngữ hàng ngày để tạo cho những từ ngữ vốn đã định hình thêm nét  mới, nới rộng khả năng biểu đạt, thêm tính nhạc, tính họa…  những chữ “ thu“ lập lại có màu sắc , hương vị, không gian , âm thanh , và cả tình của người cảm nhận .

Hương thu lan tỏa mênh mông

Tình thu vời vợi có không vô thường

Gió thu xào xạc muôn phương

Tôi ôm cội nhớ mà thương thu vàng. (Thương thu vàng )

Bên cạnh đó, điều quan trọng của thơ ca đằng sau lớp vở ngôn từ đó là tiếng nói của tình cảm và chiều sâu của thế giới nội tâm, “là một loại thể có bản chất đa dạng với nhiều biến thái và màu sắc phong phú” (GS. Hà Minh Đức).

Chạm vào quán CHẠM không nhau

Kỷ niệm theo nước qua cầu nhẹ trôi

Chạm vào… Không… Cũng vậy thôi

Tâm bình thân tịnh cho đời an yên. (Chạm )

Tác giả Nguyên Cẩn

Ngôn ngữ thơ là thứ ngôn ngữ chính xác, giàu hình tượng và biểu cảm. Các yếu tố đó hòa quyện vào nhau tạo nên hình tượng thơ lung linh, đa nghĩa mang tính thẩm mỹ. Đó là thứ ngôn ngữ gợi hình, gợi cảm góp phần tạo nên tính họa, tính nhạc trong thơ. Nó biến hóa qua nhiều sắc thái ảo thực bất ngờ, thú vị. Trong kho tàng ngôn ngữ vô cùng phong phú của toàn dân, nhà thơ chỉ lựa chọn những từ ngữ cần thiết nhất để đưa vào tác phẩm.LBP chỉ dùng hai chữ “ thu “ để tả cả một mùa thu.

Em về vào lúc thu tan

Nắng buông cánh mỏng điệu đàng trên cây

Vô tình ngọn gió heo may

Cuốn thu vụn vỡ trải đầy lối xưa. (Giữa đời phù du)

Kết luận, “Lục bát thêm xanh “là một thành quả thu hoạch trong những năm tháng đi qua cuộc đời, thời tiết có lúc trái mùa nhưng khí hậu trong thơ LBP luôn thuận hòa, mưa nắng đi về theo nhịp đất trời, khiến toàn cảnh luôn xanh từ lòng người đến cây trái xung quanh. Thi nhân đã trải lòng hầu hết bằng thể lục bát nhưng đủ sức truyền tải mọi cung bậc cảm xúc, toát lên trên tất cả là một tâm hồn hướng thiện, một ý hướng nghệ thuật dùng cái đẹp thi ca như một phương tiện diễn đạt những chân lý muôn đời: tình yêu với gia đình, bạn đời, tha nhân và lẽ đạo.

Hãy đọc “Lục bát thêm xanh “và thấy lòng mình cũng thêm hòa dịu, tươi mát trong tình yêu bát ngát của thi ca. Trân trọng giới thiệu.

Nguyên Cẩn 

(Đêm 28 tháng 6, 2025)