TIẾN SĨ PHAN LẠC TUYÊN
Nghiên cứu lịch sử mà tiếp cận được và nghe kể chuyện của người trong cuộc thì không gì sánh bằng. Hôm nay, 62 năm kể từ ngày nền Đệ nhất Cộng hòa của VNCH cáo chung, không thể không nhắc đến Phan Lạc Tuyên. Bài viết này tôi không nhắc lại những gì thầy Tuyên đã kể cho tôi nghe vì tôn trọng người đã khuất.
Tiến sĩ Phan Lạc Tuyên (1928–2011) là một học giả nổi bật trong các lĩnh vực dân tộc học, tôn giáo học và Phật học. Cuộc đời và hành trạng của ông trải qua nhiều biến cố lịch sử quan trọng, từ một sĩ quan trong Quân đội Việt Nam Cộng hòa (VNCH) đến một học giả uyên bác.
TS Phan Lạc Tuyên sinh năm 1928 tại làng Hữu Bằng, Thạch Thất, Sơn Tây (nay thuộc Hà Nội). Ông mất lúc 19h15 ngày 10 tháng 11 năm 2011 tại chùa Diệu Pháp, TP. Hồ Chí Minh, hưởng thọ 84 tuổi.
Từng học năm thứ hai Trường Luật trước khi ông nhập ngũ. Năm 1951, ông được trưng tập vào danh sách đào tạo Sĩ quan trừ bị khoá I của Quân đội Quốc gia Việt Nam (sau là VNCH). Ông từng là Đại úy. Ông là một thành viên chủ chốt và chỉ huy cánh quân quan trọng trong cuộc binh biến lật đổ Tổng thống Ngô Đình Diệm vào ngày 11 tháng 11 năm 1960. Sau khi đảo chính thất bại, ông lưu vong sang Campuchia.
Tại Campuchia, ông được Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam tiếp cận. Năm 1963, ông cùng nhóm Biệt động quân thân cận quay về căn cứ của Mặt trận.
Năm 1965, ông là Ủy viên phái đoàn Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam tại Hà Nội và tham dự Hội nghị Nhân dân Đông Dương tại Phnom Penh. Sau đó ông sang Ba Lan học tập và lấy bằng Tiến sĩ Dân tộc học. Sau 1975 ông làm việc tại Viện Khoa học Xã hội miền Nam (nay là Viện Khoa học Xã hội Vùng Nam Bộ) chuyên ngành Dân tộc học và là Phó Trưởng Khoa Đông Nam Á học của Đại học Mở-Bán công TP.HCM (1991-1994).
TS Phan Lạc Tuyên giảng dạy môn Văn minh Việt Nam tại Học viện Phật giáo Việt Nam tại TP. Hồ Chí Minh ngay từ khóa đầu tiên và trải qua 5 khóa. Từ đó, ông đi sâu vào nghiên cứu Phật giáo và phát tâm Quy y Tam bảo với Hòa thượng Chơn Thiện. Năm 2008, ông vào ở hẳn tại chùa Diệu Pháp cho đến khi qua đời.
TS Phan Lạc Tuyên là một học giả với nhiều công trình nghiên cứu có giá trị trong lĩnh vực dân tộc học – tôn giáo học, bao gồm:
Người Chàm ở Việt Nam
Từ Tây nguyên đến Đồng Nai
Lịch sử bang giao Việt Nam – Đông Nam Á
Nghiên cứu và điền dã
Ngoài ra, ông còn được biết đến là một nhà thơ với bài thơ nổi tiếng “Tình quê hương” (năm 1958) được nhạc sĩ Đan Thọ phổ nhạc.
Ông là một nhân vật lịch sử và học thuật có tầm ảnh hưởng, với những lựa chọn mang tính bước ngoặt và sự dấn thân mạnh mẽ cho lý tưởng.
Một kỷ niệm khó quên với TS Phan Lạc Tuyên: Đầu học kỳ 1 năm thứ nhất của lớp K3D Khoa ĐNA có chữ học (1993). Tôi hướng dẫn thầy đến lớp và giới thiệu: Tôi xin giới thiệu với các bạn đây là PTS Phan Lạc Tuyên, sẽ phụ trách môn Lịch sử bang giao Việt Nam-ĐNA.
Thầy Tuyên nghiêm giọng: Tôi đề nghị thầy Phúc giới thiệu lại: Tôi Phan Lạc Tuyên là tiến sĩ Dân tộc học chớ không phải là Phó Tiến sĩ
Lương Minh- Nguyễn Mười- NNC Đinh Kim Phúc