Thi phẩm của Ngã Du Tử: NGỒI ĐAN SỌT MÀ LO VIỆC NƯỚC được nhạc sĩ Phạm Đăng Khương phổ nhạc, in trong tập “Hồng Bàng đất mẹ Văn Lang – 50 khúc sử ca Việt Nam”, Nxb. Hội Nhà Văn, 2024.

Trong dòng chảy thi ca Việt Nam, đề tài người anh hùng dân tộc luôn là mạch nguồn cảm hứng bất tận. Nhưng hiếm có thi phẩm nào tái hiện được sự hòa quyện giữa vĩ đại và bình dị, giữa hào khí và đời thường, như bài thơ “Ngồi đan sọt mà lo việc nước” của Ngã Du Tử. Từ hình ảnh tưởng như nhỏ bé “ngồi đan sọt”, thi sĩ đã gợi mở một biểu tượng thẩm mỹ kép – nơi lao động dân dã trở thành ẩn dụ cho tấm lòng vị quốc. Bài thơ vừa mang âm hưởng sử thi của hồn dân tộc, vừa thấm đẫm chất trữ tình nhân văn, làm sáng lên hình tượng danh tướng Phạm Ngũ Lão – người anh hùng “đan sọt giữa đường mà lo việc nước”. Cảm Hứng Chủ Đạo Và Nghệ Thuật Biểu Hiện Ngay hai câu mở đầu, Ngã Du Tử đã dựng nên một tình huống thi ca đầy biểu tượng: “Đan sọt giữa đường suy nghĩ chuyện nước non/ Mãi ngàn sau khí phách vẫn hiên ngang”. Sự giản dị của đời thường đối lập với tầm vóc của tư tưởng lớn. Phạm Ngũ Lão hiện lên không giữa binh đao mà trong tĩnh lặng đời dân dã, nhưng tâm hồn ông lại “vang dội non sông”. Cái vĩ đại của người anh hùng Việt Nam chính là ở chỗ: Sống giữa dân, nghĩ cho dân, lo cho nước. Ở khổ thơ tiếp, thi sĩ tái hiện lại không khí lịch sử đầy tự hào, với giọng thơ hào sảng, tự sự đan xen: “Quân Nguyên tưởng binh hùng và tướng mạnh/ Sẽ dễ dàng lấy Đại Việt khoa trương/ Phạm Ngũ Lão đầy hùng tâm, dũng lực/ Trận Chương Dương, trận Hàm Tử lẫy lừng.” Nhịp thơ chắc, âm hưởng trầm hùng. Các thủ pháp đối lập, điệp ngữ, cường điệu và tượng trưng được sử dụng vừa phải, tạo nên âm hưởng sử thi – Mà không mất đi chất trữ tình ngợi ca. Nhà thơ không chỉ kể lại chiến công, mà còn gửi gắm niềm ngưỡng vọng sâu sắc dành cho bậc tiền nhân. “Phạm Ngũ Lão – vị anh hùng dân tộc: Làm rạng danh giống nòi và Tổ quốc”. Giọng thơ chuyển dần sang trang trọng, thiêng liêng. Cấu trúc điệp cú pháp “Phạm Ngũ Lão – vị anh hùng…” đặt danh tướng trong hệ quy chiếu dân tộc học thiêng liêng, nơi “giống nòi” và “Tổ quốc” trở thành hai từ khóa trung tâm. Điều đáng quý là, qua thi phẩm này, Ngã Du Tử đã khẳng định quan niệm thơ ca: Thơ không chỉ là lời của cảm xúc, mà còn là hành trình tri ân, là nơi dân tộc nhận ra chính mình qua bóng dáng người anh hùng. Cảm nhận của người viết, người đọc “Ngồi đan sọt mà lo việc nước”, tôi thấy vang lên trong lòng nhịp thở của lịch sử và niềm kiêu hãnh Việt Nam. Ngã Du Tử đã tái hiện một nhân cách lớn bằng ngôn ngữ bình dị, để nhắc ta rằng: Anh hùng không nhất thiết phải ở nơi trận mạc, mà có thể là người dân lam lũ vẫn lo vận nước giữa đời thường. Hình ảnh Phạm Ngũ Lão – người anh hùng “đan sọt” – là ẩn dụ tuyệt đẹp cho tinh thần Việt: Khiêm nhường mà quật cường, âm thầm mà tỏa sáng. Giữa cuộc sống hiện đại, mỗi người đọc hôm nay vẫn có thể “ngồi đan sọt mà lo việc nước” theo cách của mình – bằng trách nhiệm, nhân cách và lòng yêu thương, yêu tổ quốc. Bài thơ của Ngã Du Tử, vì thế, không chỉ là một khúc ca lịch sử mà còn là một bài học nhân văn sâu sắc về tinh thần dân tộc và phẩm chất con người Việt Nam – hiền hậu, kiên cường, hướng thiện và thủy chung với đất mẹ.

Bùi Quang Xuân

(10/2025 Tam Hiệp. Đồng Nai)

TÀI LIỆU THAM KHẢO [1].Ngã Du Tử (2024), Ngồi đan sọt mà lo việc nước, trong “Hồng Bàng đất mẹ Văn Lang – 50 khúc sử ca Việt Nam”, Nxb. Hội Nhà Văn. [1].Phạm Đăng Khương (2024), Tập nhạc sử ca Việt Nam, Hội Nhạc sĩ Việt Nam. [1].Trần Đình Sử (2020), Thi pháp học và biểu tượng trong thơ Việt Nam, Nxb. Giáo dục.

[1].Nguyễn Đăng Điệp (2019), Cảm hứng sử thi trong thơ ca hiện đại Việt Nam, Nxb. Văn học. Bài thơ được nhạc sĩ Phạm Đăng Khương phổ nhạc đăng trong tập nhạc: HỒNG BÀNG ĐẤT MẸ VĂN LANG – 50 KHÚC SỬ CA VIỆT NAM (XB 2024)

 H1.  Bùi Quang Xuân

Ngã Du Tử và Ns. Phạm Đăng Khương

Hình bìa 50 khúc sử ca của ns, Phạm Đăng Khương

NGỒI ĐAN SỌT MÀ LO VIỆC NƯỚC Nhạc PHạm Đăng Khương , thơ Ngã Du Tử