Đi sinh hoạt CLB Người yêu sách Nguyễn Huy Tưởng, tôi được gặp nhà văn Huỳnh thiên Kim Bội , chị quê ở làng Giồng Ké , xã Trung Ngãi, Vũng Liêm , Vĩnh long.  Biết chị là người cùng quê ở Vĩnh long , tôi đến bắt chuyện làm quen. Xã Trung Ngãi tiếp giáp với huyện Càng Long, của Trà Vinh và gia đình chị sống ở Trà Vinh nhiều năm nên chị cũng không rành về nơi sinh là mấy. Chị tặng tôi mấy quyển sách sử cận đại của ông Huỳnh Thiên Kim , ba chị với tựa đề Việt Sử Diễn Ca.

Huỳnh Thiên Kim Bội con gai Huỳnh Thiên Kim

Thật ra, tựa sách và tên tác giả đều xa lạ với tôi bởi vì tôi là kẻ hậu sinh. Nếu tính theo năm sinh thì Huỳnh Thiên Kim gần bằng tuổi ông tôi, tôi và các bạn tôi ở Trà Vinh không biết ông cũng là chuyện bình thường. Tôi hỏi GS Nguyễn Văn Sâm. một học gỉa chuyên tầm sách xưa thì ông biết rất rõ. Anh Sâm cho biết , cụ Thiên Kim là giáo viên tiểu học dạy tại Bạc Liêu, viết báo rất sớm, cộng tác với Lục Tỉnh tân Văn, Nông Cổ Mín đàm. Ông có xu hướng theo kháng chiến nên bị cách chức giáo học.

Năm 1945 b, ông theo kháng chiến Nam bộ ở Vĩnh Long, khi Pháp trở lại , ông bị bịnh phải về Sài Gòn sống. Các tác phẩm  của ông về thơ , anh Sâm có xem qua, anh còn được biết chị Huỳnh Thiên Kim Bội, con gái ông ở CLB Người Yêu sách mấy năm trước khi anh về Việt Nam.

Tôi không sính thơ, nhưng yêu sách, được chị Kim Bội tặng sách tôi lấy làm thích thú, bởi hai quyển Việt Sủ Diễn ca dày hơn 900 trang khổ lớn , in đẹp, lúc đầu nghĩ để chưng trong tủ kiếng, hôm tết rảnh rỗi lấy ra xem thì phát hiện ra đây là bộ sử quý. Phần chú thích ghi lại từng sự kiện giống như chuyện từng ngày của Đoàn Thêm mà có những chi tiết thú vị hơn.

Thí dụ : Đại Nam Quốc sữ Diễn ca/ Vua truyền Ngô Cát viết ra lầu rồi.

Phần chú thích nhắc đến Đại Nam quốc sử diễn ca  do Lê Ngô Cát soạn ra khoảng năm 1865-1870 theo lệnh vua Tự Đức. Trương Vĩnh Ký là người  đem in bằng chũ quốc ngữ đầu tiên năm 1875 tại Sài Gòn.  Thiệt lòng là tôi học dốt không rõ việc này nay đọc quyển Việt Sử Diễn ca mới biết. Ông còn ghi chú thêm tiểu sử Lê Ngô Cát, sinh ở đâu, làm tới chức vụ gì ở triểu Nguyễn. Năm nay, phong trào đọc sử hơi rộ lên, gặp được hai  cuốn  Việt Sủ Diễn ca thật là điều may mắn.

Đó là tôi mới giới thiệu 2 câu, trong trang đầu, 900 trang mà phần chú thích nhiều tương đương với phần diễn ca , nếu độc giả không thích diễn ca thì phần chú thích này cũng là phần thú vị, có nhiều kiến thức sử trong đó.

Vê sự kiện Bá Đa Lộc từ trần được diễn tả bằng thơ , hai câu đầu là Bá Đa Thị Nai tùng chinh/ Cảm hàn mang bệnh, bỏ mình tai ương.

Phần chú thích: ngày 9/91799 Giám mục bá Đa Lộc tắt thở trên tay Giáo sĩ Lelabousse, thọ 58 tuổi. Mộ phần Bá Đa Lộc  ở Tân Sơn Nhứt, dân chúng gọi là Lăng Cha Cả. Quận công là tước vị vua phong cho công thần, Bá Đa Lộc được vua Gia Long phong làm Thái tử Thái phó Bi nhu Quận công.

Cuốn 1 bắt đầu từ Nguyễn Ánh chiến thắng Tây Sơn đến Gia Long thống nhất nước Nam, rồi thì  tới phần nói về nhà Nguyễn. Phần chiến tranh Việt Pháp thì không nói cũng biết, ông là công dân Việt thì lên án chế độ thực dân Pháp, ca tụng các cuộc khởi nghĩa chống Pháp như  cuộc khởi nghĩa Thái Nguyên…

Để biết thêm về ông , tôi đọc thêm quyển Việt Nam Danh nhân bách thư thi vịnh. Đây là tập thơ mỏng có 41 bài vịnh 41 nhân vật cận đại. Sáu bài vịnh sự kiện đáng nhớ trong nước như : phải chăng Việt Nam mất nước vì giết đạo ? Vịnh Phong trào tẩy chay khách trú.  Vịnh Kinh tế khủng hoảng; Vịnh Việt Nam Quốc Dân đảng. . .

Đêm qua, có nói chuyện với anh Trần Ngọc, người có các bút danh Người Phương Nam, Thiện Phúc hiện ở Hoa Kỳ  cho biết, anh có được hai quyển Diễn ca cách đây mấy năm do GS Nguyễn Thanh Liêm, cựu thứ trưởng bộ Giáo Dục VNCH tặng (lúc còn sống) vì biết anh nghiên cứu về Đất Phương Nam. Thầy Liêm còn nói đây là bộ sách quý mà anh cần tham khảo.

Sách hay dở tùy theo cách đánh giá của mỗi người, văn vần hiện nay không được độc giả ưa chuộng lắm điều đó không thể trách tác giả vì Huỳnh Thiên Kim là tác giả của đầu thế kỷ 20. Do đó, người thích sách xưa, giới nghiên cứu khi bắt gặp thì xem đây là báu vật.

Hóc Môn 22/2/2023

LƯƠNG MINH