Bài này do Một Lúa viết theo lời kể của một cư dân địa phương. Bài viết không có giá trị biên khảo, những hình ảnh minh họa kèm theo không hẳn là chứng tích lịch sử chính thống, tuy nhiên cũng tạm minh họa được cho bài viết này. Rất cám ơn sự theo dõi của quý bạn đọc. (Một Lúa)

Cuộc nội chiến Hoa Kỳ 1861-1865, bắt nguồn từ việc Tổng Thống Abraham Lincoln mới đắc cử có ý muốn bãi bỏ chế độ nô lệ. Trong lúc các Tiểu Bang nông nghiệp miền Nam giữ hơn 3 triệu dân lao động nô lệ, làm việc trong các đồn điền trồng mía và bông vải mênh mông của họ. Đầu tiên có 7 Tiểu Bang miền Nam bất mãn tách ra khỏi hệ thống Liên Bang, sau đó số Tiểu Bang ly khai tăng lên đến 11.
       Phe Liên Minh Miền Nam tự phong Jefferson Davis làm Tổng Thống của họ và quân đội chiến đấu dưới ngọn cờ soái tướng Robert E. Lee. Cuộc chiến tranh huynh đệ tương tàn nổ ra và ngày càng trở nên dữ dội. 
        

        Liên Bang Miền Bắc của chánh phủ hợp hiến, đầu tiên dưới sự chỉ huy quân sự của nhiều tướng và những năm cuối cùng cuộc chiến thì chức vụ Tổng chỉ huy quân đội nằm trong tay của tướng Ulysses S. Grant. Phe miền Bắc chiếm ưu thế vì họ có 25 Tiểu Bang dưới trướng và 3 thành phố kỷ nghệ có khả năng phục vụ chiến tranh là Boston, New York và Philadelphia. Họ nắm giữ số dân đông hơn nên tuyển mộ lính cũng nhiều hơn. Trong khi kinh tế phe miền Nam chủ yếu nhờ kỷ nghệ bông vải, gặp khó khăn khốn đốn trên đường xuất cảng nông sản sang Âu châu đổi lấy súng đạn vì Hải quân miền Bắc rình mò phong toả. 
        Được lợi thế về quân số và hậu cần vững manh, quân đội miền Bắc kéo xuống tão trừ phe miền Nam ngay trên thủ đô Đế chế miền Nam là Atlanta, Georgia. Một trong những tướng lãnh phe miền Bắc đang hành quân cày nát chiếc nôi của phe miền Nam và các vùng lân cận, đó là tướng William  Sherman. Cũng chính vị tướng nầy nảy ra chiến lược gọi là Chiên tranh toàn diện, nghĩa là ngoài việc bắn giết đối phương còn triệt phá hậu cần và các loại phương tiện, vật chất mà họ nghĩ rằng có thể giúp đở đối phương ngóc đầu lên được. Trên bước đường cuồng say chinh phạt phương Nam mà họ tự đặt ra phương châm là trừng trị những đứa con tạo phản. Phe miền Bắc không nương tay thiêu rụi các thành phố xinh đẹp mang phong thái  Âu Châu mà phe miền Nam không thể nào chống giữ. 
        Trong chiến tranh thì quân đội nào cũng vậy, nhất là thời kỳ mà phương tiện truyền tin, truyền đạt lệnh lạc xuống dưới và báo cáo lên trên còn hạn chế. Dĩ nhiên cấp thừa hành có những hành động quá đà không thể nào tránh khỏi. Hậu quả chiến tranh thì muôn trùng không kể xiết, nhưng có những hành động mà lịch sử không thể nào quên. Trong lúc hành quân, các đạo quân miền Bắc gỡ những thanh sắt đường ray trên các tuyến xe lửa ít ỏi của miền Nam. Họ dùng sức người và sức ngựa, cuốn tròn những thanh ray vòng quanh những gốc cây như hình chiếc nơ đuôì cá. Hành động phá hoại vừa thị uy vừa sĩ nhục nầy, đã khiến những người thọ nhận tổn thất vô cùng uất hận.  

        Một cánh quân miền Bắc mạnh như thế chẻ tre, sau khi tàn phá Atlanta và thẳng tiến hướng đông, họ đang bao vây và chờ qua một đêm thì sáng hôm sau họ sẽ tràn ngập thành phố biển Savannah. Một hải cảng huyết mạch của Tiểu bang Georgia và cũng là của phe miền Nam lúc đó. Đêm ấy tướng Sherman tá túc một nhà nông dân vùng ven thành phố, ông ta được gia đình nầy chiêu đãi, đối xử đúng phép với một vị tướng lãnh mà không tỏ vẻ thù hằn hay căm ghét. Cảm động bởi thái độ của gia đình người dân ấy, ông ta hỏi họ cần ông đền ơn những gì. Gia đình người nông dân yêu cầu ông ta đừng đốt phá Savannah của họ. 

        Sherman đã giữ y lời hứa, thành phố Savannah thất thủ nhưng vẫn được bảo tồn, đó là một trong nhiều điểm son trong bức tranh nội chiến đen thui của Hợp chủng quốc Hoa Kỳ.

  Bài và ảnh của Một Lúa

 

     H1 Nhà xây gạch, hàng ba có cột gỗ cứng ghép bộng ruột, khoảng giữa chiều cao tường mặt tiền có ba hình đầu sư tử. Bên ngoài vách hông nhà có balcony khung sắt thông ra từ phòng khách và phòng ngủ. Kiến trúc xưa ở Savannah nhưng cũng thường thấy ở Âu Châu.

  H2Cây lá cọ là loại cây đặc trưng của các Tiểu bang miền Nam nắng ấm, cây phát triển trãi dài từ South Carolina xuống tận Key West, điểm cực Nam nước Mỹ. Căn nhà xưa tường tô có các phòng bầu dục hai đầu, mái bằng có sân lộ thiên trên đó. Bảng tên đường Atlantic (Savannah).

   H3 Một vịnh biển ở thành phố Savannah.

    H4Nhà di tích lịch sử, bảng đồng bên dưới đèn cổng ghi chữ <Open for Tours> Nhà xây gạch tô, trên tường bên ngoài có nhiều đường nứt và hoen ố. Cửa sổ và cửa cái còn nguyên thủy.

 

H5 Băng vải quảng cáo ghi Annual Sculpture in Savannah Show / 5pm – 8pm / Monday May 21 ( 2012 ) Mái chái hàng ba lót bằng đồng thao mỏng, dàn cột chống đở bằng gang đúc, hàng rào sắt hàn. Một loại nhà xưa.

H6 Nhà xây tô, có balcony phía trên porch, thềm chận đất sân trước và nấc thang làm bằng đá khối màu trắng. Lối đi lót gạch mô hình xéo 45 độ. Hàng rào gang đúc từng khối dài ráp lại. Biệt thự cổ ở Savannah

 

H7 Nhà bảo tàng cấp Tiểu bang. Hàng chữ trên cùng,  < Georgia Historical Society >

H8Cầu thang lên lầu 1 có loại dây leo bò trên mặt đứng mỗi nấc. Lan can gỗ bao quanh hai tầng balcony bán nguyệt. Loại nhà cổ ít thấy nơi khác, chỉ có ở Savannah.

H9  Dãy phố xưa khiêm nhượng trên góc đường Park Ave. 100 (block 100) và Drayton St. 1100  (Savannah) Kiến trúc gỗ trên nền gạch xây. Ống khói lò sưỡi có cẩn hoa văn.

H10 Phía sau một nhà gạch xây có một phía hông hình bán nguyệt. Mặt tiền trên dưới đều có balcony.

H11 Bảng đồng bên phải nhìn vào của cột cổng rào.

Andrew Low House 
National Society
of Historic Places
1848

 

H12 Kiến trúc cổ trên 100 năm góc đường Abercorn St và E. Macon St. < Savannah >

H13 Nhà bảo tàng. Lối đi vĩa hè lót bằng đá lát, lộ xe lót bằng gạch đỏ nguyên thủy thật xưa ở Savannah.