Cảm nhận về nhạc phẩm Như cánh vạc bay của Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn.

“Từ lúc đưa em về Là biết xa nghìn trùng”. Đây là lời ca, hay nói cách khác, là dự cảm, linh cảm về biệt ly trong Như cánh vạc bay của Nhạc sĩ (NS) Trịnh Công Sơn (sáng tác năm 1964). Khi chạm đến những ca từ đó, tôi mường tượng có đôi trai gái chia tay nhau ở cuối con đường, bên bến đò, giữa sân ga hay bên chiếc cầu dưới cơn mưa lất phất. Dự cảm về một vấn đề rất có thể sẽ không chính xác, nhưng không hẳn không thể xảy ra. Riêng dự cảm của NS Trịnh Công Sơn thì tôi cho rằng có khả năng diễn ra trong thực tế mười mươi với cảm xúc ngập tràn của “người trong cuộc”. Nhờ yếu tố đó mới xuất hiện thêm tuyệt phẩm để rồi tồn tại trong lòng giới mộ điệu nhạc Trịnh hơn nửa thế kỷ qua – Như cánh vạc bay – có phải chăng!

Nói cho “công bằng”, dự cảm “xa nghìn trùng” là nét độc đáo, song không mang tính quyết định mà chỉ góp phần tạo nên một Như cánh vạc bay bất hủ. Nét độc đáo khác trong nhạc phẩm này là cái duyên so sánh – “Nắng có hồng bằng đôi môi em Mưa có buồn bằng đôi mắt em”; nó khiến người nghe đi từ bất ngờ đến thích thú, ngưỡng mộ và không thể nào quên được. Chỉ có đôi môi tinh khiết, rực rỡ của người con gái mới đủ chuẩn làm cho nắng hồng đẹp đẽ cũng phải hờn ghen – “Nắng có còn hờn ghen môi em”. Lá đâu phải khô vì già nua theo năm tháng mà chính vì… đợi chờ, nghiệt ngã đợi chờ. Chiếc “lá-khô-đợi-chờ”, qua suy nghiệm của người nhạc sĩ tài hoa, có khác gì đời người trĩu nặng khối u ám triền miên. (“Lá khô vì đợi chờ Cũng như đời người mãi âm u”).

Cứ mỗi lần nghe lại Như cánh vạc bay, tôi thấy trong tâm trí mình khi ẩn khi hiện vai ai gầy nhỏ ngày nào và đôi mắt nhỏ lệ sầu đau. Xa lắm, xa lắm rồi, xa ngút ngàn cánh vạc của đời tôi! (“Vai em gầy guộc nhỏ Như cánh vạc về chốn xa xôi”). Tôi nghĩ, chắc không ít những chàng trai Việt đã mang theo trong đời hình ảnh yêu thương nuối tiếc tương tự… Người bình thường chỉ thấy thực tại bằng mắt, còn người nghệ sĩ nhạy cảm nghe ra được, cảm nhận được từ không gian xa tít mù khơi “nghìn giọt lệ rớt xuống thành hồ nước long lanh” (“Nơi em về ngày vui không em Nơi em về trời xanh không em Ta nghe nghìn giọt lệ rớt xuống thành hồ nước long lanh”).

Thời sinh viên, tôi học chơi khẩu cầm (harmonica). Có hai điệp khúc viết ở cung trưởng của NS Trịnh Công Sơn tôi rất mê mà hễ cầm kèn lên là thổi ngay, một trong Như cánh vạc bay và một trong Cát bụi. Riêng Như cánh vạc bay, dù đã nghe đi nghe lại không biết bao nhiêu lần, tôi vẫn muốn tiếp tục nghiền ngẫm “Mưa có còn buồn trong mắt trong”.

Nghe nhạc Trịnh, không phải nghe đơn thuần mà cần động não, suy tư, suy ngẫm về cuộc đời, tình yêu, thân phận con người, v.v… Có phải các “tín đồ” nhạc Trịnh đã trải nghiệm cung bậc thăng trầm trên cõi tạm rồi đưa ra “triết lý” thưởng thức một thế giới nhạc huyền diệu như thế! Với tôi, mỗi lần nghe lại các nhạc phẩm của Trịnh Công Sơn, cũng có nghĩa là tôi đang tiếp tục khám phá – không chỉ là sự phong phú, sâu lắng trong giai điệu của ông, ca từ của ông. Từ nhạc Trịnh, tôi thấm thía nội tâm chứ không chìm sâu trong tăm tối. Tôi thích ngắm nhìn thế giới xung quanh và không ngần ngại tiếp cận.

Bây giờ, tôi đang hát lại dự cảm ở thời điểm xa xưa của Trịnh Công Sơn: “Từ lúc đưa em về Là biết xa nghìn trùng”. Tôi “tự biên tự diễn”, cũng có nghĩa là tôi đang lắng nghe. Mà không, phải nói là tôi đang khám phá tiếp cõi bao la nhạc Trịnh…

Trần Ngọc Vui

________________________________________________

* Tham khảo: Tuyển tập ca khúc Trịnh Công Sơn, nhạc sĩ Phạm Đăng Khương tuyển chọn, Nhà Xuất bản Văn Nghệ Thành phố Hồ Chí Minh, 1999.