Hôm khánh thành nhà lưu niệm Sơn Nam(SN), thầy giáo Đinh Công Tâm- người bạn hâm mộ Sơn Nam, rủ tôi đi Tiền giang để tặng kỷ vật cho nơi này. Anh Tâm được báo Sài Gòn Tiếp thị phong là Đệ nhất độc giả, vì anh ái mộ Sơn Nam chưa từng thấy, sách nào của SN anh cũng mua, báo nào có SN viết anh cũng cắt để dành, thậm chí anh còn ma kết dán trên tờ giấy cứng và ép nhựa để dành. Có lẽ không nhà sưu tập nào, không thư viện nào có nhiều tư liệu về nhà Nam Bộ học hơn anh, do đó mà nhiều nghiên cứu sinh đến mượn tài liệu của anh để làm luận án tiến sĩ về đề tài Sơn Nam.

Hôm đó, tôi bận việc không đi được nên không biết địa điểm nhà lưu niệm, mỗi lần vềBến Tre, ngang qua Tiền Giang tôi bước xuống ngã ba Trung Lương hỏi người địa phương nhưng không ai biết. Mãi đến, hôm tháng 9 /2016 nhờ chuyến đi Gò Công của Yên dạ Thảo, xe có đi ngang qua xã Đạo Thạnh, thành phố Mỹ Tho nên chúng tôi mới có dịp ghé thăm Nhà lưu niệm Sơn Nam.

Nhà thơ Phong Tâm mừng lắm vì từ lâu nghe nói nhà lưu niệm Sơn Nam, nhưng chưa bao giờ được đến. Anh và Sơn Nam cũng là chỗ thân tình mấy mươi năm nhưng ít khi gặp nhau vì kẻ ở quê, người ở thành. Hôm Sơn Nam mất, Phong Tâm đi dự trại sáng tác Nha Trang không về tiễn được vẫn còn ân hận, nay ghé qua thắp hương SN thì cũng để trọn nghĩa tình.

Nhà lưu niệm nằm trên mảnh đất rộng một công rưỡi, do gia đình con gái đầu bỏ tiền ra xây dựng năm 2009, không sát lộ lại ẩn sau mấy hàng cây nên mấy năm trước tôi đi tìm mà không thấy, nay phía trước nhà có bảng chỉ dẫn nên rất dễ tìm. Nhà cất theo kiểu nhà xưa Nam bộ, phía trước có hoa kiểng và tảng đá có viết chữ thư pháp Việt trông khá đẹp.

Giữa nhà là bàn thờ để bát hương và lọ hoa cho khách viếng thăm tưởng nhớ.

Bức ảnh chân dung của nhà văn có nụ cười vui như hồi còn sinh tiền.

Bên trái bàn thờ là bức tranh chép bài thơ Hương rừng Cà Mau của ông viết thay lời tựa cho tập truyện ngắn cùng tên của ông. Cũng bài thơ này, phía nhà trong cũng được một họa sĩ chép lại và để tựa là

“Hạt bụi nghiên mình nhớ đất quê.”

Trong khói sóng mênh mông 

Có bóng người vô danh

Từ bên này sông Tiền 

Qua bên kia sông Hậu 

Mang theo chiếc độc huyền 

Điệu thơ Lục Vân Tiên 

Với câu chữ: 

Kiến nghĩa bất vi vô dõng giả 

Tới Cà Mau – Rạch Giá 

Cất chòi đốt lửa giữa rừng thiêng 

Muỗi vắt nhiều hơn cỏ 

Chướng khí mù như sương 

Thân không là lính thú 

Sao chưa về cố hương? 

Chiều chiều nghe vượn hú 

Hoa lá rụng buồn buồn 

Tiễn đưa về cửa biển 

Những giọt nước lìa nguồn 

Đôi tâm hồn cô tịch 

Nghe lắng sầu cô thôn 

Dưới trời mây heo hút 

Hơi vọng cổ nương bờ tre bay vút 

Điệu hò… ơ theo nước chảy chan hoà 

Năm tháng đã trôi qua 

Ray rứt mãi đời ta 

Nắng mưa miền cố thổ 

Phong sương mấy độ qua đường phố 

Hạt bụi nghiêng mình nhớ đất quê…

Nhìn đối diện với bàn thờ ở trên tường là ảnh thầy giáo Đinh Công Tâm, một bạn thân và cũng là người ái mộ nhà văn được treo trên cao. Tôi không biết anh Công Tâm đã tặng những kỷ vật gì cho nhà lưu niệm này, nhưng tôi nghĩ có một số sách hiếm hoặc những tờ báo viết về Sơn Nam mà anh sưu tầm được. Tôi thấy những sách này, phần lớn là của những độc giả và thân hữu yêu quý anh bỏ tiền mua trước đây là bây giờ tặng lại cho nhà lưu niệm, chứ không phải những sách của tác giả tặng bây giờ, âu cũng là “Châu về hiệp phố”. Tôi còn nhớ Sơn Nam dạy tôi: “Ông có in sách, đừng có tặng cho thằng nào hết (sic) , nó không có đọc, mà có tặng thì người có, người không, chúng ghét và bảo cở trình độ tôi như vầy không đáng cho ông tặng sách sao ?”.

Ngoài những sách mới xuất bản , tủ sách nhà lưu niệm còn có những sách cũ in trước 1975, giấy ngã màu vàng phù hợp với nơi bảo tàng tư liệu. Có nhiều tượng điêu khắc của nhiều tác giả, lớn nhỏ và màu sắc, chất liệu khác nhau nhưng giá trị của chúng thì chưa ai dám thẩm định. Đối với ông, tượng Sơn Nam của nhà điêu khắc Trần Thanh Nam là đạt nhất, do vậy ông đã chọn đặt tại khu du lịch Bình Quới, quận Bình Thạnh. Ông nói, nhìn tượng này mấy anh xe lôi, xe kéo nhìn biết Sơn Nam, chứ làm tượng SN theo nghệ thuật cách điệu mà không ai nhìn ra hết thì đâu phải là SN. Thì ra, ông già Nam bộ chỉ thích những cái mộc mạc, dân dã đầy chất Nam bộ như ông.

Trên tủ chứa các bức ký họa về ông cũng nhiều, từ những bức biếm họa đến lối vẽ chân phương của những họa sĩ danh tiếng như Lê Minh, Trịnh Công Sơn, … mỗi bức có thần thái riêng nhưng theo tôi thì giống SN hết. Tại đây, tôi biết thêm được TS luật Cù Huy Hà Vũ cũng là một họa sĩ khi bức họa SN to đùng được Hà Vũ ký tặng năm 2003.

Thượng tuần tháng 12/2016, đoàn du lịch của Quán Văn vào thăm khu lưu niệm tôi thấy phía sau nhà có cô dâu tương lai đang trang điểm để cùng tân lang chụp hình cho album, chuẩn bị cho ngày cưới cũng nên thơ. Không phải ngẩu nhiên mà thanh niên địa phương chọn khung cảnh này để làm nền cho ảnh kỷ niệm và các công ty lữ hành đã chọn điểm này làm một điểm dừng chân trong tuyến du lịch của mình. Đây cũng là cơ duyên của ngành du lịch Tiền Giang, bởi Sơn Nam quê ở Kiên Giang, sống tại Bình Thạnh, lui tới hàng ngày ở Gò Vấp thế mà Nhà lưu niệm của ông không ở những nơi đó mà lại về xã Đạo Thạnh , TP. Mỹ Tho. Hồi sinh tiền, ông già Nam bộ cũng được các doanh nhân ái mộ, có doanh nghiệp mở ra quán cà phê mang tên Sơn Nam, đem sách vở của ông về đó trưng bày, dành sẳn một bàn cà phê cho ông ngồi uống miễn phí để thu hút khách, nhưng ông có ngồi đâu vì giá cà phê của quán không bình dân, khách quen của ông không đến thì dù cho có miễn phí ông cũng không màng. Thế là chẳng bao lâu quán tự đóng cửa và chỗ ngồi hàng ngày của ông vẫn ở Thư viện Gò Vấp.

Lương Minh

Ảnh: Phi Rom

  H1H2     H3     H4      H5H6