Tôi ở xóm Chùa quận lỵ  Tam Bình từ nhỏ cho đến 16 tuổi.  Xóm Chùa chỉ cách Trà Ôn khoảng 15 km đường sông trên nếu lưu thông trên con kênh xáng Măng Thít. Kênh Măng Thít là con sông do trời sanh và một phần  được người Pháp dùng xáng nạọ vét, phóng thẳng  để nối liền Tiền Giang tại vàm Cái Nhum  và Hậu Giang tại vàm Trà Ôn. Vùng Giáp Nước (khu vực liên ranh xã Hoà Hiệp và Xuân Hiệp)  là nơi tiếp xùc hai dòng chảy của 2 nhánh Cữu Long nổi tiếng nhất. Đoạn sộng Măng chảy ngang Tam Bình tương đối sâu rộng, tải lưu lượng nước rất lớn nếu so với những con sông trong khu vực. Cũng là nơi có một thời cung cấp nhiều  loại cá tôm thiên nhiên cho dân sống dầy đặc hai bên bờ. Trong đó có những loại cá nước ngọt  thân lớn và thịt ngon như: Cá Leo, Chẻm, Duồng, Phèn, Mè Dinh, Thác Lác,  Bóng Tượng,  Ba Sa, Dồ Cờ, Bông Lau,  Ngát, Trê Trắng, Lăng Nghệ, Chạch Lấu…và tôm càng xanh. Chỉ thiếu một loại sống  lưỡng cư là cá Cháy.

Tôi có người cậu ruột làm thầy giáo ở Trà Ôn vào những năm 1960. Năm đó tôi còn nhỏ để biết con cá Cháy sinh sống ra sao. Chỉ nghe má tôi hay nói “Năm nay mù sương nhiều, trúng mùa cá Cháy”.

Ba tôi quen với ông chủ  tàu đò chạy Tam Bình-Cần Thơ, lộ trình đi về mỗi ngày đều ghé bến Trà Ôn và rời khỏi đúng giờ qui định. Tàu về tới bến nhà là  cầu tàu Tam Bình thường là 3 giờ hơn. Lâu lâu ông chủ tàu cho người bưng giao tận nhà một nồi cá Cháy kho sẵn, nói rằng của mợ Bảy ở Trà Ôn gởi qua cho ba má. Cái xoong nhôm lớn lắm, má tôi mở sợi dây cột giữa hai quai ràng  giữ cho nắp kín. Thường là hai hoặc ba con cá cháy rất to. Nước cá kho lạt lỉnh bỉnh trong veo có lẫn những khúc hành hương. Thấy Tám tui đứng nhìn con cá hoài, má kêu đi qua mua bún tại  lò của bà Tám Ri gần sát bên nhà. Má bắc  nồi lên bếp  hâm sơ lại dù lúc ban đầu tôi rờ xoong cá  vẫn còn âm ấm.

Má nói thịt cá có xương nhiều lắm, khi rảnh mới dùng tay mằn lấy những cọng xương chữ y-cà-rết để cho tôi ăn. Má xé bún tơi ra và chan nước cá âm ấm vào tô đầy xâm xấp để cấp cứu cơn thèm thằng con lúc đó chừng 10 tuổi. Má dẻ thêm một khối trứng trong những cặp trứng cá Cháy thật to.

Má nói, mợ Bảy đặt  người đánh bắt giao cá tươi ngon và mợ kho liền để kịp gởi chuyến tàu đò duy nhất về Tam Bình mỗi chiều. Ôi, hương vị cá Cháy thiên nhiên và những  mối thâm tình nầy,  quả thật  ngon nhất thế gian.

Một Lúa