Ngày xưa khi học sử ký thấy sách đề là 90% người Việt theo đạo Phật. Phần lớn chúng ta là Phật tử vì chúng ta theo truyền thống của ông bà, cha mẹ để lại từ ngàn xưa; ông bà, cha mẹ theo đạo nào thì con cháu, các thế hệ sau cứ thế mà tiếp tục.

Hầu như ai cũng biết những điều căn bản của đạo Phật mà chúng ta áp dụng trong cuộc sống hàng ngày là ăn hiền, ở lành, làm điều tốt, sống hoà hợp với mọi người, sẵn lòng giúp đỡ những người khốn khó, lâm nạn. Rất ít người có ý thích hoặc có cơ hội để tìm hiểu tận tường về tôn giáo mình đang theo vì ngày xưa việc tìm được sách để đọc cũng không phải là chuyện dễ. Ngày nay truyền thông điện tử đã giúp chúng ta dễ dàng hơn trong việc mở mang kiến thức hoặc tham khảo mọi vấn đề, ngay cả vấn đề tôn giáo.

Trang nhà xin được giới thiệu với bạn đọc đường link dưới đây của GS NGUYỄN VĨNH THƯỢNG viết về PHẬT GIÁO NGUYÊN THUỶ, một bài biên khảo rất công phu, mở mang kiến thức cho những người muốn tìm hiểu thêm về Phật giáo.

Trang nhà xin cám ơn GS Nguyễn Vĩnh Thượng và hy vọng sẽ còn nhận được nhiều bài biên khảo của GS về nhiều đề tài để chia sẻ với tất cả bạn đọc của trang nhà.

Dưới đây là đường link của bài viết, xin mời tất cả các bạn đọc vào xem.

LTHK

https://drive.google.com/file/d/0B_PBr0BqG0ZUaWM2bXJVOHdyNEk/view?usp=sharing

Buddha painting in Dambulla cave temple, Sri Lanka

Nguồn: Net

Phật giáo Nguyên thủy-Thượng tọa bộ – Phật giáo Phát triển                                                               

 

Lời tác giả: Việc biên soạn chắc chắn không tránh khỏi những chỗ sai sót, chúng tôi ước mong được sự lượng thứ của các bậc cao minh. Những sự sửa sai và bổ khuyết của quý vị độc giả sẽ giúp  bài viết này được đầy đủ và hoàn hảo hơn trong lần viết lại; đó quả là niềm vinh hạnh cho chúng tôi.
NVT

Trong bài viết này tôi sẽ trình bày:

I.Dẩn nhập : những cuộc tranh luận về danh xưng Mahayana, Hinayana và Theravada.

II.Các thời kỳ chính trong lịch sử Phật giáo Ấn độ:

1.Thời Kỳ Phật giáo Nguyên thủy.
2. Thời kỳ Bộ phái : Thượng Tạo Bộ và Đại Chúng Bộ …
3. Thời kỳ Phát khởi và hưng thịnh của Phong trào Phát triển Phật giáo:
a. Các bộ kinh điển quan trọng của Phong trào Phật giáo Phát triển.
b.Hai trường phái tư tưởng mới trong Phong trào Phật giáo Phát triển:
Trung Quán Tông của Nagarjuna và Duy Thức Tông của hai anh
em Asanga và Vasubandhu .
4. Thời kỳ cuối cùng của Phong trào Phát triển Phật giáo: Mật giáo.

III. Kết luận.

I.Dẩn nhập: Những cuộc tranh luận về danh xưng Mahayana, Hinayana và Theravada

Kể từ giữa thế kỷ thứ 20 cho đến nay, các diễn đàn Phật giáo trên thế giới đã có nhiều cuộc tranh luận về danh xưng Mahayana, Hinayana và Theravada.
Trong lịch sử Phật giáo, chữ Mahayana, Hinayana và Theravada không thấy xuất hiện trong thời gian Đức Phật lịch sử (historical Buddha) còn tại thế.

Chữ Mahayana thấy xuất hiện trong tác phẩm “Đại thừa khởi tín luận”                  ( 大乘起信論, Srt. Mahayana Sraddhotpada Sastra, Anh. The Awakening of  Faith in the Mahayana, có nghĩa là “Làm phát khởi niềm tin đối với Đại thừa”) của Asvaghosa [VH Mã Minh (khoảng 80 – 150 Tây Lịch), Ngài là một triết gia và thi sĩ của Ấn độ vào khoảng thế kỷ thứ 1 Tây Lịch. Sau đó, 2 chữ Hinayana và Mahayana xuất hiện trong “Kinh Diệu pháp Liên hoa” (Saddharma Pundarika Sutra, Anh. Lotus Sutra).
Vào khoảng thế kỷ thứ 2 Tây Lịch, Nagarjuna (VH. Long Thọ, khoảng 150 – 250 Tây Lịch) đã phổ biến chữ Mahayana rồi phát khởi một tư trào phát triển tư tưởng Phật giáo, trong phong trào này thấy nhiều chổ xuất hiện chữ Hinayana với ý hạ thấp Hinayana đối với Mahayana. Nagarjuna là một triết gia Phật giáo lớn của Ấn độ sau ngày Đức Phật Thích Ca Mâu Ni nhập diệt. Nhiều nhà nghiên cứu Phật học Tây phương đã đề cao Nagarjuna là vị Phật lịch sử thứ hai.

Chữ Mahayana gồm có chữ Maha= đại, lớn, Anh. Great; chữ Yana = thừa, cổ xe, Anh. Vehicle. Người Trung Hoa dịch chữ Mahayana là Đại Thừa (大乘, Chiếc xe lớn, Anh.Great Vehicle). Trong trào lưu phát triển tư tưởng Phật giáo, các luận sư muốn đề cao các giảng luận về các lời dạy của Đức Phật lịch sử của mình nên họ đặt ra chữ Hinayana để chỉ các trào lưu tư tưởng có trước họ, và cho rằng Hinayana thấp kém hơn Mahayana.

Chữ Hinayana gồm có chữ Hina = tiểu, nhỏ, Anh. lesser, smaller; Yana= thừa, cổ xe, Anh. vehicle. Người Trung Hoa dịch chữ Hinayana là Tiểu Thừa (小乘,Chiếc xe nhỏ, Anh. lesser,smaller vehicle). Rồi họ đem gán cho tông phái Theravada là Hinayana. Thật ra trong tiếng Sanskrit hay Pali thì chữ phản nghĩa của Maha (đại,lớn, Av. big, great) là chữ culla (nhỏ, lesser, smaller). Như vậy, cập từ Mahayana (Đại Thừa)/Hinaya (Tiểu Thừa) nhằm mục đích hạ thấp phe đối lập Hinayana. Chữ Hina ở đây được dùng với nghĩa là một sỉ nhục (insult), đáng khinh (despicable), như vậy Hinayana có nghĩa là một cổ xe đáng khinh bỉ ( the despicable Vehicle). Tiếng Hinayana có một giá trị tương đương với chữ “Nigger” có nghĩa là mọi, để ám chỉ người Phi Châu da đen ở Hoa Kỳ (Afro-American person). Do đó chúng ta không chấp nhận chữ Hinayana/Tiểu Thừa ở trong Phật giáo. Brother Chan Khoon San trong bài  “No Hinayana in Buddhism” đã khẳng định điều này (nguồn: http://www.urbandharma.org/pdf/NoHinayana.pdf); và Mr. Kare A. Lie trong bài “The Myth of Hinayana” (Huyền thoại về chữ Tiểu Thừa) cũng xác nhận:
“Hinayana is a highly derogatory term. It does not simply mean “Lesser Vehicle” as one often can see stated.The second element of hinayana- that is “Yana” means Vehicle. But hina very seldom has the sinple meaning of “lesser” or “small”. If that had been the case, the Pali (or Sanskrit) texts would have used it in other connections as an opposite of maha (big). But they don’t. The opposite of maha is “culla”, so this is the normal word for “small”.
(source: http://www.budsas.org/ebud/ebdha140.htm)
(dịch: Hinayana (Tiểu Thừa) là một thuật ngữ có ý nghĩa lăng mạ/xúc phạm nặng nề. Nó không có ý nghĩa giản dị là chiếc xe kém hơn như người ta thường có thể thấy . Yếu tố thứ hai của hinayana là “yana” nghĩa là chiếc xe. Nhưng hina ít khi có nghĩa đơn giản là “kém hơn” hay “nhỏ”. Nếu điều đó được coi là một trường hợp phải xử lý thì trong các văn bản Pali (hay Sanskrit) phải dùng nó với ý nghĩa có liên kết với tiếng phản nghĩa của maha (big, đại, lớn). Nhưng nó không có liên kết như vậy. Bởi vì chữ phản nghĩa của maha là culla, vì vậy culla là chữ thông thường có nghĩa là nhỏ (small).
(Nguồn: http://www.budsas.org/ebud/ebdha140.htm)
Từ lâu thường có sự lẩn lộn Hinayana với Theravada. Vào thời điểm Mahayana phát sinh, thì Theravada đã chính thức di nhập qua nước Sri Lanka. Như vậy thì thuật ngữ  Hinayana đã được dùng để gán nhản hiệu cho tông phái nào vào thời kỳ đó vậy ? Vào thời đó có hai tông phái  chính ( two major Nikaya Schools) trong số 18 hay 20 bộ phái sơ khai của Phật giáo (Early Buddhist schools) là:                           –Sarvastivada ( Hán Việt: Nhất Thiết Pháp Hữu Bộ, 一 切 法 有 部),                    tông phái này chủ trương các pháp đều hiện hữu).
–Dharmaguptaka (Hán Việt: Pháp Tạng Bộ,  法藏 部), Ngài Pháp Tạng kết tập các lời giảng của Thầy mình là Mục Kiền Liên, Ngài chia giáo lý của Đức Phật làm thành 5 tạng: Kinh, Luật, Luận, Chú và Bồ-tát tạng. Vì vậy có lẽ hai bộ phái này là đối tượng nhắm tới cho nhản hiệu Hinayana với nghĩa nhục mạ. Người Trung hoa đã dịch chữ hina là tiểu với ý nghĩa xấu này. Mr. Kare A. Lie trong bài The Myth of Hinayana đã kết luận:
“Therefore, there is no Hinayana, Hinayana is nothing but myth, although a confused and disruptive one, and wise Buddhists ought to lay that word at rest on the shelves of the Museum of Schims, where it rightly belongs, and find other words to denote those spiritual attitudes that they wish to define.”
(Source: http://www.budsas.org/ebud/ebdha140.htm)
(dịch: Vì vậy, không có tiếng Hinayana (Tiểu Thừa), Hinayana không có một ý nghĩa nào khác hơn mà chỉ là một huyền thoại, là một thuật ngữ dễ gây lẫn lộn và gây rối rắm, và những người Phật tử khôn ngoan phải cất chữ Hinayana này lên kệ sách trong Bảo tàng viện của sự chia rẽ, nơi đó chữ này sẽ được thay vào những chữ khác có thể biểu lộ thái độ tinh thần mà người ta muốn định nghĩa”.

Với ý nghĩa Hinayana (Tiểu Thừa, Lesser Vehicle) là một thừa thấp kém, và với sự lẩn lộn Theravada là Hinayana; nhất là ý tưởng gán Hinayana lên Theravada, nên tông phái Theravada đã triệu tập Hội nghị Phật giáo Thế giới để giải quyết vấn nạn này:

“… Therefore, in 1950 the “World Fellowship of Buddhists” inaugurated in Colombo unanimously decided that the term Hinayana should be dropped when refering to Buddhism existing today in Sri Lanka, Thailand, Burma, Cambodia, Laos etc…”
(Venerable Dr. W. Rahula, Theravada-Mahayana Buddhism, from “ Gems of Buddhist Wisdom”, Buddhist Missionary Society, Kuala Lumpur, Malayasia, 1996, Source: Internet)

(dịch: Bởi vậy vào năm 1950, Hội Phật giáo Thế giới khai mạc ở Thủ đô Colombo của xứ Sri Lanka đã đồng thanh quyết định rằng chữ Hinayana (Tiểu Thừa) phải được xoá bỏ vì chữ này không có liên quan gì với đạo Phật đang tồn tại hiện nay là tông phái Theravada ở các nước Sri Lanka, Thái lan, Miến điện, Campuchia, Lào, v…v…)

GS Dominique Trotignon, Giám đốc Đại học Phật giáo Âu Châu (Directeur de l’Université Bouddhique Européenne) trong bài “Pour en finir avec le “petit véhicule” (Chấm dứt chữ “Tiểu Thừa”):
“A dire vrai, le “petit véhicule” –ou, plus précisément, le “Véhicule inférieur” !- est une expression qu’on ne peut trouver que dans les seuls textes et qu’existe réellement qu’au sein même du seul “Grand Véhicule” ).
(Source:http://www.bouddhisme-universite.org/Dossier_Le-petit-vehicule )
(dịch: Nói một cách thành thật thì chữ “Tiểu Thừa” –với ý nghĩa một thừa thấp kém!- là một cách diễn đạt mà người ta chỉ thấy duy nhất trong các kinh sách Đại Thừa.)

Như vậy phong trào Mahayana muốn đề cao các tông phái của mình nên hạ thấp, lăng mạ nặng nề các tông phái khác bằng cách gọi các tông phái này là Hinayana.

Trong Đạo Đức Kinh, Lảo Tử ( ? – ? , có lẽ sống vào thế kỷ thứ ba trước TL) đã viết:
Hán văn:

天 下 皆 知 美 之 為 美, 斯 惡 已; 皆 知 善 之 為 善, 斯 不 善 已.

故 有 無 相 生, 難 易 相 成, 長 短 相 形, 高 下 相 傾, 音 聲 相 和, 前 後 相 隨. Phiên âm:

1. Thiên hạ giai tri mỹ chi vi mỹ, tư ác dĩ; giai tri thiện chi vi thiện, tư bất thiện dĩ.
2. Cố hữu vô tương sinh, nan dị tương thành, trường đoản tương hình, cao hạ tương khuynh, âm thanh tương hòa, tiền hậu tương tùy.

Dịch :

“Thiên hạ đều biết đẹp là đẹp, do đó mà phát sinh ra quan niệm về cái xấu; đều biết thiện là thiện do đó mà phát sinh ra quan niệm về ác.

Bởi vì “có” và “không” sinh ra nhau,  “dễ” và “khó” tạo nên lẫn nhau, “ngắn” và “dài” làm rõ lẫn nhau, “cao” và “thấp” dựa vào nhau, “âm” và “thanh” hòa hợp với nhau, “trước”  và  “sau”   theo nhau”.

Như vậy cập tiếng Mahayana và Hinayana nương nhau mà tồn tại. Hinayana là thấp kém để nâng cao Mahayana  trong trào lưu sơ khai của Mahayana ở Ấn độ. Giờ đây các nhà nghiên cứu Phật học, các học giả Tây phương, các vị Trưởng lão thuộc tông phái Theravada đã dứt khoát  không xài chữ Hinayana nữa thì như vậy chúng ta cũng không dùng chữ Mahayana trong Phật giáo nữa (No Mahayana in Buddhism). Chúng ta sẽ tìm một chữ để thay thế Mahayana (Đại Thừa) ở phần dưới.

GS Nguyễn Vĩnh Thượng

( còn tiếp)