PHÙ còn là PHÙ DU 蜉蝣, một loại côn trùng có từ thời tiền sử, có cuộc sống ngắn ngủi chỉ trong một sớm một chiều, theo như chương Tào Phong trong Kinh Thi 詩經．曹風 có thơ như sau :

                蜉蝣之羽，衣裳楚楚。 Phù du chi vũ, y thường sở sở.

                心之憂矣，於我歸處。 Tâm chi ưu hỉ, ư ngã quy xứ.

    Có nghĩa :

                   Phù du mạng mỏng cánh chuồn,

            

     Vì đời sống của con Phù Du chỉ vỏn vẹn trong một ngày, lắm khi chỉ có một buổi, nên người xưa thường dùng để chỉ cái gì đó thật ngắn ngủi, thật tạm bợ hay cái gì đó được cho là tạm bợ ngắn ngủi, như trong bài hát nói “Uống Rượu Tiêu Sầu” của Cao Bá Quát đã viết :

                        Ba vạn sáu ngàn ngày là mấy,

     Cái gì đó hay đổi thay vô chừng chỉ trong phút chốc, thì gọi là PHÙ VÂN 浮雲 là Đám Mây nổi, như trong bài thơ “Khả Thán Thi 可嘆詩”của Thi Thánh Đỗ Phủ đời Đường :

                 天上浮雲如白衣,   Thiên thượng phù vân như bạch y,

                 斯須改變如蒼狗.   Tư tu cải biến như thương cẩu.

    Có nghĩa :

                      Mây như áo trắng trên cao,

     Trong Cung Oán Ngâm Khúc Ôn Như Hầu Nguyễn Gia Thiều đã diễn ý trên bằng hai câu :

                             Lò cừ nung nấu sự đời,

               

     Còn trong tác phẫm thơ Nôm “Hoa Điểu Tranh Năng” thì dùng với nghĩa xem thường sự vinh hoa phú qúy ở đời như đám mây nổi :

                         Hễ ai đức thịnh thì hơn,

      Theo kinh nghĩa của Phật giáo, muốn phát Bồ đề tâm thì phải tu tập theo “Lục ba la mật tâm kinh 六波羅蜜心經”, đó là : Tùy phương nhân tiện, dĩ lợi đạo nhân 隨方因便，以利導人. Có nghĩa : Tùy theo điều kiện và hoàn cảnh mà dẫn dắt con người đi đúng đường làm lợi cho chúng sinh về vật chất hoặc tinh thần. Nói cho dễ hiểu là “Tạo điều kiện thuận tiện cho con người dễ tu tập”. Sau dùng rộng ra trong văn học dân gian thì PHƯƠNG TIỆN 方便 là “Lời nói hoặc việc làm tạo điều kiện thuận lợi giúp đỡ cho người khác trong hoàn cảnh nào đó hay trong việc làm nào đó”, như khi Thúy Kiều bị Khuyển Ưng bắt về làm Hoa Nô đã bị Hoạn Bà dằn dật hành hạ đủ điều. Thúy Kiều đã được mụ quản gia thương xót chăm sóc :

                         Khi chè chén, khi thuốc thang,

    …và như lời tỏ tình của chàng Tú Uyên khi gặp Giáng Kiều ở Bích Câu trong Bích Câu Kỳ Ngộ :

                                    Chi viên nỡ hẹp hòi sao,

               

      PHƯỢNG 鳳 còn đọc là PHỤNG, là chúa của các loài chim, ta có thành ngữ BÁCH ĐIỂU TRIỀU PHỤNG 百鳥朝鳳, tức là “Trăm loài chim bay đến để chầu chim Phượng”. PHƯỢNG là chim trống, HOÀNG là chim mái, nên ta có thành ngữ “PHƯỢNG CẦU KỲ HOÀNG 鳳求其凰”, còn gọi cho gọn là “Phượng Cầu Hoàng 鳳求凰”. Có nghĩa : Con chim trống cầu con chim mái; Con trai cầu con gái; Nam cầu nữ, đồng thời cũng là một bản đàn nổi tiếng theo tích sau đây :

           Theo sách Sử Ký, Tư Mã Tương Như là tài tử nổi tiếng của đời Hán, tự là Trường Khanh, người đất Thành Đô (Thủ phủ của thuộc tỉnh Tứ Xuyên ngày nay) Ở lộ Cầm Đài. Khi đến đất Lâm Cùng , nhờ có người bạn là Tri Huyện Vương Cát tiến cử, nên được nhà cự phú Trác Vương Tôn ở địa phương mời đến nhà khoản đãi. Trong bữa tiệc khách yêu cầu đàn một khúc, Tương Như biết vương tôn có cô con gái mới mười sáu tuổi rất đẹp, lại vừa mới góa chồng là Trác Văn Quân, bèn giở cây lục ỷ cầm ra đờn hai khúc trong bài Phượng Cầu Hoàng như sau :

              鳳兮鳳兮歸故鄉，    Phượng hề phượng hề quy cố hương,

              遨遊四海求其凰…   Ngao du tứ hải cầu kỳ hoàng …

              有豔淑女守蘭房，   Hữu diễm thục nữ thủ lan phòng,

              室邇人遐毒我腸。   Thất nhĩ nhân hà độc ngã trường.

              何緣交頸為鴛鴦…   Hà duyên giao cảnh vị uyên ương …

Có nghĩa :

              鳳兮鳳兮從凰棲，    Phượng hề phượng hề tòng hoàng thê,

              得托孳尾永為妃。    Đắc thác tư vĩ vĩnh vi phi.

              交情通體心和諧，    Giao tình thông thể tâm hòa hài,

              中夜相從知者誰？    Trung dạ tương tòng tri giả thùy ?

              雙翼俱起翻高飛，    Song dực câu khởi phiên cao phi,

              無感我思使余悲。    Vô cảm ngã tư sử dư bi.

Có nghĩa :

         Do điển tích nầy, nên các từ CẦU HOÀNG, PHƯỢNG CẦU HOÀNG, TƯ MÃ PHƯỢNG CẦU… được dùng để chỉ tiếng đàn giao duyên, tỏ tình trai gái hoặc tìm hạnh phúc lứa đôi. Như trong Truyện Kiều, khi tả tiếng đàn của Thúy Kiều đàn cho Kim Trọng nghe, cụ Nguyễn Du cũng mượn ý của khúc đàn nầy :

                      Khúc đâu TƯ MÃ PHƯỢNG CẦU,

         Trong truyện Nôm Tây Sương Ký tả Trương Quân Thụy gặp thôi Oanh Oanh ở Mái Tây cũng đã tự hỏi :

                       Phượng bay bốn bể CẦU HOÀNG,

   … và trong Bích Câu Kỳ Ngộ, tả chàng công tử Tú Uyên ướm thử lòng Giáng Kiều cũng có câu :

                         CẦU HOÀNG tay lựa nên vần,

                         Ai làm cho PHƯỢNG lìa LOAN,

      Còn trong Truyện Kiều, khi Vương Quan kể lại cuộc đời “Phận hồng nhan có mong manh, Nửa chừng xuân thoắt gãy cành thiên hương” của Đạm Tiên, thì Thúy Kiều đã thay Đạm Tiên mà oán thán rằng :

                        Nào người PHƯỢNG chạ LOAN chung,

     Cụ Nguyễn Du còn ghép RỒNG với PHƯỢNG, như khi Từ Hải chuộc Thúy Kiều ra khỏi lầu xanh, cụ đã viết :

                            Trai anh hùng , gái thuyền quyên,

     Nói thêm :

         Khi đi với LONG là Rồng thì PHỤNG (PHƯỢNG) lại trở thành “con mái”, Ví dụ như LONG là từ dùng riêng để chỉ nhà vua, như Long Nhan 龍顏 là Mặt vua, Long Bào 龍袍 là Áo của vua mặc, Long Sàng 龍床 là Giường của vua ngủ, Long xa 龍車 là Xe của vua đi … Còn Phụng Cung 鳳宮 là Cung của Hoàng hậu ở, Phụng Quan 鳳冠 là Mão của Hoàng hậu đội, Phụng Liễn Loan Nghi 鳳輦鸞儀  là Nghi trượng giàn giá và Kiệu của Hoàng hậu đi, như khi Từ Hải xưng vương đã cho mười vị Tướng quân và Cung nga thể nữ đón Thúy Kiều như đón một Hoàng hậu :

                              Sẵn sàng PHƯỢNG LIỄN LOAN NGHI,