Gần một năm trước ngày rời xa quê mẹ để theo chồng về Thụy Sĩ, tôi gặp lại một người bạn cũ trong một quán cà phê ở Cần Thơ, chúng tôi ngồi nhắc lại những câu chuyện ngày xưa, nói về cuộc đời và số mệnh con người qua những bước thăng trầm trong những năm tháng đổi thay của lịch sử trước và sau năm 75.

Gia đình tôi gần hai mươi năm (tính trước năm 75) sống bằng nghề mua bán ở chợ Vĩnh Long, chỉ với một đôi quang gánh nhưng mẹ tôi đã tần tảo nuôi mười đứa con nên vóc, nên hình với sự chuẩn mực và đạo đức trong sáng của bà. Mười hai tuổi tôi đã theo mẹ trong từng buổi chợ, còn một buổi đến trường học, tôi thuộc làu từng con đường, ngỏ hẽm, từng khuôn mặt thân quen ở phố chợ Vĩnh Long.

Năm 1975, tôi được 15 tuổi và vẫn thường theo mẹ đến chợ mỗi ngày, nhưng ở giai đoạn này tôi chợt nhận ra một vài gương mặt của thầy cô giáo thời tiểu học không còn đứng trên bục giảng nửa mà ra giữa chợ đời tập tành mua bán, điều này làm cho tôi thoáng chút ngậm ngùi! trong số đó có cả cậu ruột của tôi, là thầy Văn Kim Hên, từng dạy trường tiểu học cộng đồng Long Thanh, ngày xưa cậu cũng mở lớp dạy luyện thi đệ thất ở phía sau dảy phố làng, cạnh nhà Hội Long Châu, Vĩnh Long trước năm 1974.

Niên khóa 79 chúng tôi làm hồ sơ thi vào Đại Học song song với hồ sơ thi tốt nghiệp lớp 12, Trong hồ sơ thi Đại Học có ghi rỏ phần đối tượng dự thi được xếp theo thứ tự từ số 1 đến số 15 (do ban tuyển sinh ghi, từ thành phần ưu tiên cao nhất số 1 và ngược lại) học sinh cũng được tự chọn cho mình một nguyện vọng thứ hai là vào một trường Trung học chuyên nghiệp nếu đủ điểm xét tuyển. Biết tôi đam mê ca hát, mẹ khuyên tôi hãy thiết thực là chọn ngành kế toán một trường trung học (làm nguyện vọng hai) vì kinh tế gia đình lúc ấy quá khó khăn, gia đình không đủ điều kiện cho chị em chúng tôi được yên ổn ở nhà mà luyện thi tiếp, theo các chị tôi thì  con số 13 – đã  “chiếu tướng” chị em chúng tôi trong bảng đối tượng dự thi, do đó không dễ dàng gì mà chúng tôi vượt qua được ngưỡng cửa bước vào Đại Học !. Thế rồi, tôi cũng được xét tuyển vào trường Trung học chuyên nghiệp theo nguyện vọng, tôi khăn gói lên đường ngay, mong sao học mau ra trường để kiếm việc làm, để mẹ không phải vất vả nhiều vì lo cho chúng tôi.

Đến Saigon, tôi mới biết trường Nghệ thuật sân khấu Trần Hữu Trang và trường TH Vật Tư 2 cùng ở quận 5 mà rất gần nhau ! Trên Đại lộ Trần Hưng Đạo, nếu hướng về Saigon, thì Trường Trần Hữu Trang nằm gần chợ Nancy và nếu hướng ngược ra Chợ Lớn thì ngay góc ngả tư Trần Hưng Đạo, ai cũng nhận ra trường Trung Học vật Tư 2 nhưng nó nằm trên con đường mang tên một danh tướng thời Trần «Thà làm quỷ nước Nam còn hơn làm vương đất Bắc » từ trên những dảy lầu cao của trường học, mỗi ngày với những môn học kỷ thuật và kế toán vật tư, tôi cứ nhìn qua dảy nhà cao 10 tầng của trường TH nghệ thuật sân khấu Trần Hữu Trang mà ôm lòng tiếc nuối !

Saigon cách xa nhà, ba bốn tháng trời mới dám về quê, mỗi lần trở lại  trường mẹ chỉ cho được chút đỉnh tiền, nếu mua”vé xe chợ đen” thì đắt quá gấp ba, bốn lần tiền vé xe chính thức ! Thôi thì, phải chịu khó mà đứng xếp hàng từ sáng tới trưa mới mua được vé đi (vì không phải là hệ ưu tiên như mọi thành phần khác) khi lên xe đò rồi còn qua bao nhiêu là trạm xét hỏi dọc đường, vì thế khi lên tới Saigon và đến trường thường là nửa đêm.

Có điều là mỗi lần về quê lên, mẹ cho được vài kí gạo ngon, một hộp lon « guigô » thịt khìa thơm phức, đậu mè, muối sả và đồ khô để dành ăn, cả phòng được ăn ngon vài tuần…

Tập vở thời này quý hiếm, những phần thưởng văn nghệ mà tôi được lãnh là những tập ảnh (postal) về Hà Nội và Bác Hồ, ba, bốn manh giấy thô, đen sọc ngang, vài quyển tập giấy đen xì. Vậy mà tôi cũng tằn tiện từng cuốn tập, hoặc có khi thỉnh thoảng tôi mua được vài cuốn tập giá rẻ ở Hợp tác xã quận 5, tôi cũng để dành mang về cho em gái út của tôi, là đứa em gái hiền ngoan nhất nhà, và lúc ấy năm 1980 nó đang học lớp 12 ở trường Lưu văn Liệt Vĩnh Long.

Ngày chủ nhật, tôi và các bạn thường rủ nhau lội bộ ra chợ An Đông để mua xôi nếp đậu, ăn chè thập cẩm hay chè đá đậu, bánh lọt nước dừa… Một hôm, tôi chú ý đến một sạp bán giỏ xách đủ màu, đủ kiểu được móc bằng những sợi chỉ gân tạo thành hình hoa cúc, hoa hồng, vàng, đỏ, cam nổi bậc. Tất cả các kiểu dáng này đối với tôi không khó vì những năm đầu trung học (đệ nhất cấp) trường Tống chúng tôi đã được học may vá, thêu thùa và đan, móc !

Tôi mua vài gam chỉ gân đen, vàng và xanh, về trường thực hiện cho mình một cái giỏ xách hình hoa cúc xinh xắn. Tuần sau, có dịp đi chợ An Đông, tôi lại đến gian hàng bán giỏ hôm trước để tiếp tục ngắm nhìn. Thấy tôi cứ thập thò trước gian hàng, bà chủ mỉm cười thân thiện nhìn chiếc giỏ xách trên tay tôi mà hỏi rằng tôi mua nó ở đâu ? tôi rụt rè nói là do tôi làm bằng những lọn chỉ của bà đây !

Bà có vẻ hài lòng, hỏi thăm dông dài nơi ăn chốn ở và việc học tập của tôi ở trường, rồi bà hỏi tôi có thích móc cho bà những chiếc giỏ như thế này để bán hay không ? Tôi vui mừng đồng ý !

Ngày xưa, sao người ta tin nhau đến vậy ! Chỉ nghe tôi kể là học ở trường trung học chuyên nghiệp gần đây là bà tin tưởng liền, bà cân các bó chỉ, mở sổ ghi chép và giao ngay cho tôi, bà ra kích thước, kiểu dáng và hướng dẫn sơ qua các công đoạn mà tôi phải làm. Tôi hớn hở ôm đống chỉ đủ màu về trường !

Chương trình học của chúng tôi thời ấy thường có những giờ trống vào buổi chiều, giờ rãnh chúng tôi thường tụ tập ca hát ở các phòng, đọc sách và buổi tối thì xem ti vi ở nhà ăn (thời chưa có internet và tivi chỉ mở lúc 6 giờ chiều đến 10 giờ đêm) Thế là từ đó, tôi phải cặm cụi mà móc giỏ, bớt la cà hát hò với các phòng khác trong khu nội trú, một tuần tôi cũng làm ra được hai chiếc giỏ. Khi tôi mang ra chợ, bà luôn hài lòng, để chúng lên bàn cân mà biết số chỉ còn lại, rồi tiếp tục cân chỉ mà đưa thêm cho tôi, lúc nào bà cũng tính trừ hao hụt và cho tôi thêm, nên thỉnh thoảng tôi cũng có chỉ dư thừa mà móc thêm những chiếc giỏ khác làm quà tặng cho các chị tôi ở quê nhà !

Một hôm, bà dẫn tôi về nhà bà nằm trên con đường Nguyễn Chí Thanh, đối diện chợ An Đông để hướng dẫn cho tôi cách tháo chỉ và quấn chỉ bằng máy quay cho nhanh, cũng như dạy thêm cho tôi móc vài kiểu mới như hình những con sò nghiêng, lật và úp, rẽ cánh quạt…

Từ đó, tôi đã có thêm tiền thu nhập, dù ít nhiều cũng giúp tôi phần nào cho việc cá nhân và học tập, thuở ấy điều kiện đi học ai cũng khó khăn, thế là tôi cũng bày cách cho chị bạn ở cùng phòng móc những chiếc giỏ xách để kiếm thêm tiền !

Tôi cũng không nhớ là đến bao lâu chúng tôi mới ngưng kiếm tiền với công việc nầy, nhưng có điều cho đến bây giờ, thỉnh thoảng khi nhớ về người phụ nữ ấy, tôi vẫn nhớ gương mặt hiền từ và phúc hậu của bà như in trong trí, có lẽ vì ngày ấy tôi đã nhận ra ngay những tình cảm thương mến mà bà đã dành cho tôi và muốn giúp đở tôi một cách chân tình !

Vì vậy, hôm ấy khi uống cà phê với người bạn tôi đã nói rằng : “Tại sao lớp  trẻ bây giờ có quá nhiều điều kiện mà chúng không chịu học. Ngày xưa lúc học ở Saigon biết tôi kiếm tiền bằng cách nào không ? Tôi móc giỏ để kiếm sống, nhiều người ở chợ An Đông cũng biết mặt tôi!”

Mấy hôm sau, vô tình gặp lại anh bạn này, cũng ở quán cà phê, anh nói rằng là cứ thắc mắc, bứt rứt và suy nghĩ hoài lời nói của tôi hôm trước nay xin cho hỏi lại : hôm ấy LA nói là “móc giỏ” để kiếm sống là sao ? chẳng lẽ… hổng lẽ LA….như vậy là sao ?….có phải là túng tiền, rồi …rồi đi “móc giỏ” đại của người ta mà kiếm tiền (đại khái là chôm chỉa hay là ăn cắp cũng vậy !!!)

Tôi giật mình la lên : “Trời ơi ! là móc, đan những cái giỏ thuê cho người ta rồi tính tiền công đó cha nội ! nói tiếng Việt mà còn hổng hiểu nói chi là…”

Giờ đây ở xứ người, mùa đông băng giá, tôi cũng có thể tự đan, móc cho mình những chiếc nón, khăn choàng và áo ấm mà nhớ nhiều về kỷ niệm ngày xưa còn đi học. Năm 2010 khi tôi về Việt nam thăm gia đình, chiếc giỏ xách hình con sò mà tôi đã đan móc bằng những lọn chỉ dư thừa của mình để dành làm quà tặng cho chị tôi cách đây hơn ba mươi năm, nay vẫn còn đó. Tôi cám ơn và tôn kính người xưa, những người cao niên đã dạy cho chúng tôi biết trân quý những món quà tặng tinh thần tuy rằng ngày xưa giá trị của chúng rất nhỏ nhoi.

Những giòng chữ này tôi còn ước muốn cám ơn đến các cô giáo nữ công trường Tống Phước Hiệp trong những năm học (đệ nhất cấp) cô Nguyễn thị Viên, cô Lê thị Hường, cô Cao Kim Phụng…đã dạy cho chúng tôi từng đường kim, mũi chỉ (De fil en aiguille) đan (tricoter) móc (faire du crochet) chính những thứ đó đã làm nên điều cơ bản, tính cách, sự thiết yếu cần phải có của người phụ nữ dù ở nơi đâu hay bất cứ thời đại nào.

Ngày nay, đất nước đã đi lên, xã hội đã cho chúng ta nhiều điều kiện may mắn và tươi đẹp hơn trong cuộc sống thì cũng xin ai đó chớ có mà quên những điều « tỉ mỉ, từng tí một » mà các cô giáo nữ công đã truyền đạt, dạy dỗ và hình thành nên tính cách của người phụ nữ chúng ta ! Cám ơn cuộc đời đã giúp cho chúng tôi nên người !

Loan Anh-CHS 12D3 (NK 79)

 

 

         (Năm 1980) 20 tuổi đang học trường TH VT2 ở Saigon

8327, 8318, 8374 : ba (03) cô giáo nữ công Trường Tống Phước Hiệp

 H3

h4

   Mùa đông ở Thụy Sĩ, với khăn choàng và nón do LA tự đan, móc !

7375 : Chiếc giỏ xách « Bảy sắc cầu vồng » LA thực hiện năm 2011, giới thiệu nữ công phụ xảo, văn hóa VN với người bản xứ !