夜坐                       DẠ TỌA

      簾捲竹軒清，     Liêm quyển trúc hiên thanh,

      四鄰無語聲。     Tứ lân vô ngữ thanh (thinh).

      漏從吟裡轉，     Lậu tòng ngâm lý chuyển,

      月自坐來明。     Nguyệt tự tọa lai minh.

      草木露華濕，     Thảo mộc lộ hoa thấp,

      衣裳寒氣生。     Y thường hàn khí sinh.

      難逢知鑑者，     Nan phùng tri giám giả,

      空悅此時情。     Không duyệt thử thời tình !

               路洵美                            Lộ Tuần Mỹ

H

        

* Chú Thích :

      Lộ Tuần Mỹ 路洵美 người đất Quan Huyện tỉnh Sơn Đông, là thi nhân thời Sơ Đường, cháu ba đời của Tể Tướng Lộ Nham; ông cũng từng giữ chức Tể Tướng. Sau vì bệnh nên từ chức và mất ở quê nhà. Trong “Toàn Đường Thi Tập” duy nhất còn lưu lại chỉ có một bài thơ nầy mà thôi.

   – Thanh 清 : Có 3 chấm Thủy 氵bên trái nên nghĩa là Trong, ở đây chỉ “Thanh Vắng”.

   – Thanh 聲 : Có chữ Nhĩ 耳 là Tai bên dưới, nên có nghĩa là “Âm Thanh”. Còn được đọc là THINH, như trong Ca dao Nam bộ : ” Văn kỳ THINH bất kiến kỳ hình, Bấy lâu nay cách mặt nhưng tình chửa cam !”.

   – Tứ Lân 四鄰 : là Nhà lối xóm ở bốn bên.

   – Lậu 漏 : là Rỉ, là nhỏ giọt, ở đây chỉ tiếng nước nhỏ giọt của đồng hồ ngày xưa dùng để tính thời gian. Ta hay nghe câu : “Đêm khuya khắc LẬU canh tàn”.

   – Tri Giám 知鑑 : GIÁM là Gương soi bằng kim loại ngày xưa; nên TRI GIÁM là hiểu biết tường tận như soi gương vậy. Trong bài thơ TRI GIÁM GIẢ là Người hiểu thấu chia xẻ được với ta.

   – Không Duyệt 空悅 : Niềm vui khơi khơi, không người để chia xẻ.

* Nghĩa Bài Thơ :

                              Ngồi Trong Đêm

        Cuốn rèm lên nhìn ra cái mái hiên bằng tre vắng vẻ thanh tịnh, Lối xóm bốn bề đều im phăng phắc không một tiếng động. Duy chỉ tiếng nước đồng hồ nhỏ giọt như tiếng ngâm nga đưa đến, và ánh trăng cũng như sáng hơn ra từ khi ta ngồi đây. Cây cỏ đã thấm ướt sương đêm và áo quần của ta cũng nhuốm hơi lạnh lẽo. Khó mà gặp được người nào đó cùng chia xẻ với ta, nên ta chỉ vui có một mình trong tình huống nên thơ của đêm thanh vắng nầy mà thôi !

* Diện Nôm :

                          DẠ TỌA

                Cuốn rèm hiên trúc vắng tanh, 

                                                                 Đỗ Chiêu Đức

       愁鬢丁年白，    Sầu mấn đinh niên bạch,

       寒燈丙夜青。    Hàn đăng bính dạ thanh.

       不眠驚戍鼓，    Bất miên kinh thú cổ,

       久客厭郵鈴。    Cửu khách yếm bưu linh.

       洶洶城噴海，    Hung hung thành phún hải,

       疏疏屋漏星。    Sơ sơ ốc lậu tinh.

       十年窮父子，    Thập niên cùng phụ tử,

       相守慰飄零。    Tương thủ ủy phiêu linh.

            唐彥謙                   Đường Ngạn Khiêm

      

* Chú Thích :

        – ĐƯỜNG NGẠN KHIÊM 唐彥謙（？～893) tự là Mậu Nghiệp, hiệu là Lộc Môn Tiên Sinh, người đất Tinh Châu, Tấn Dương (thuộc tỉnh Sơn Tây Thái Nguyên ngày nay). Ông đậu tiến sĩ năm Đường Hàm Thông thứ hai (861). Sau binh biến của năm Càn Phù, ông lánh nạn vào đất Hán Nam theo Vương Trọng Vinh làm Tòng sự, rồi làm Phó Tiết Độ Sứ, Thứ Sử hai châu Tấn, Giáng. Sau Vương mất, ông theo Dương Thủ Lượng giữ chức Phán Quan, rồi thăng dần lên thành Hưng Nguyên Tiết Độ Sứ. Về già ẩn cư ở Lộc Môn Sơn, chuyên trứ tác và làm thơ. Năm Phước Cảnh thứ 2 Đường Chiêu Tông, ông mất ở Hán Trung.

    – Đinh Niên 丁年 : là tuổi trở thành tráng đinh, phải đi lính. Tùy theo triều đại quy định, ĐINH NIÊN có thể là từ tuổi 16, 17, 18, 19 hay 20.

    – Bính Dạ 丙夜 : là Nửa đêm, giờ Tý canh ba.

    – Thú Cổ 戍鼓 : là Tiếng trống của người lính thú đánh cầm canh.

    – Bưu Linh 郵鈴 : là Tiếng lục lạc của người phát thư báo hiệu có thư gởi đến.

    – Hung Hung 洶洶 : là Cuồn cuộn, sầm sập.

    – Sơ Sơ 疏疏 : là Thưa thớt, lẻ loi.

    – Ủy 慰 : là An ủi, là Nói lời thông cảm động viên, như ỦY LẠO…

* Nghĩa bài Thơ :

                            Ngồi Trong Đêm

       Vì lo buồn nên mới tuổi thành niên mà tóc mai đã ngã bạc, ngọn đèn lạnh vào lúc nửa đêm như xanh hơn lên. Không ngủ được vì giật mình bởi tiếng trống điểm canh của những người lính thú, ở nơi đất khách lâu ngày nên cũng đã chán nghe tiếng rung chuông của người phát thư khi đi đến (Vì mình có nhận được thư bao giờ đâu!). Tiếng sóng biển vẫn vổ ầm ì ở phía ngoại thành, và vì mái nhà dột nên trông lên thấy thấp thoáng những ánh sao trời. Cha con cùng nghèo khổ suốt mười năm nay, sống nương tựa và an ủi nhau trong cảnh lang thang trôi nổi !

*Diễn Nôm :

                         DẠ TỌA

                 Tóc mai bạc trắng tuổi xanh,

                                                            Đỗ Chiêu Đức