Thi Thánh Đỗ Phủ 杜甫 nổi danh cùng thời với Thi Tiên Lý Bạch 李白, được người đời xưng tụng là “Đại Lý Đỗ 大李杜”(Lý Đỗ lớn) để phân biệt với cặp “Tiểu Lý Đỗ 小李杜”(Lý Đỗ nhỏ) là Lý Thương Ẩn 李商隱 và Đỗ Mục 杜牧 ở buổi tàn Đường. Riêng Đỗ Phủ còn được người đời sau gọi là Lão Đỗ 老杜 để phân biệt với Đỗ Mục là Tiểu Đỗ 小杜. Ông để lại khoảng 1500 bài thơ trong “Đỗ Công Bộ Tập”. Sau đây là những bài thơ tiêu biểu nhất của ông.

           Đôi hàng giới thiệu về 2 bài thơ KHÚC GIANG của Đỗ Phủ như sau :

           Khúc Giang còn gọi là Khúc Giang Trì, nằm ở phía đông cầu Chu Tước phía nam của thành Trường An, là khu danh thắng nổi tiếng của thành Trường An đời Đường, được xây dựng từ thời Hán Vũ Đế và được trùng tu lại vào năm Khai nguyên của vua Đường Huyền Tông, Nước hồ trong vắt, hoa cỏ uốn quanh, phía nam có Tử Vân Lâu, Phù Dung uyển, phía tây có Hạnh Viên và Từ Ân Tự, là nơi du ngoạn nổi tiếng đương thời.Thắng cảnh Khúc giang cùng thạnh suy với giang san nhà Đường. Hai bài thơ Khúc Giang của Đỗ Phủ được làm vào cuối xuân năm Càn Nguyên nguyên niên ( 758 ) . Ông đã đem toàn bộ tâm tư của mình ký thác vào cảnh vật nầy để viết lên những ưu tư về đổi thay của thời cuộc.

          Theo tài liệu thống kê, thì vào đời Đường, tuổi thọ trung bình của con người ta lúc bấy giờ chỉ vào khoảng 40- 45, cho nên Đỗ Phủ mới hạ câu ” Nhân sanh thất thập cổ lai hy ” bất hủ, để đời cho đến hiện nay, hễ nhắc đến tuổi ” Cổ lai hy “, ” Cổ lai “, hay ” Cổ hy ” là người ta biết ngay là đã thọ được 70 tuổi rồi !

          曲 江                           KHÚC GIANG

                     其一                                       Kỳ nhất.

　一片花飛減卻春，    Nhất phiến phi hoa giảm khước xuân,

    風飄萬點正愁人。    Phong phiêu vạn điểm chánh sầu nhân.

　且看欲盡花經眼，    Thả khan dục tận hoa kinh nhãn,

    莫厭傷多酒入唇。    Mạc yếm thương đa tửu nhập thần .

　江上小堂巢翡翠，    Giang thượng tiểu đường xào phỉ thúy,

    苑邊高塚臥麒麟。    Uyển biên cao trủng ngọa kỳ lân.

　細推物理須行樂，    Tế suy vật lý tu hành lạc,

   何用浮名絆此身?      Hà dụng phù danh bạn thử thân ?.

        

　　  其二                                  Kỳ nhị.

　朝回日日典春衣，    Triều hồi nhật nhật điển xuân y,

    每日江頭盡醉歸。    Mỗi nhật giang đầu tận túy quy.

　酒債尋常行處有，    Tửu trái tầm thường hành xứ hữu,

    人生七十古來稀。    NHÂN SANH THẤT THẬP CỔ LAI HY.

　穿花蛺蝶深深見，    Xuyên hoa giáp điệp thâm thâm kiến (hiện),

    點水蜻蜓款款飛。    Điểm thủy thanh đình khoản khoản phi.

　傳語風光共流轉，    Truyền ngữ phong quang cộng lưu chuyển,

    暫時相賞莫相違。   Tạm thời tương thưởng mạc tương vi .

                        杜甫                                                 Đỗ Phủ.

               

 * GHI CHÚ :

　　（1)  减却春：Giảm khước xuân :Xuân sắc bị giảm đi.

　　（2)  万点：Vạn điểm : Chỉ muôn ngàn hoa rụng, rụng rất nhiều.

　　（3)  且: Thả : là Liên từ, có nghĩa là Hãy.经眼：Kinh nhãn : ngang qua trước mắt.

　　（4)  伤：Thương : là thương cảm, xúc động. 巢翡翠：Xào Phỉ Thúy : Là Chim Phỉ Thúy làm ổ. Chữ XÀO là Cái Ổ,  ở đây là Động từ :  nghĩa là Làm ổ.

　　（5)  苑：Uyển : Là Vườn hoa( Vườn trồng toàn hoa Phù Dung cạnh bên Khúc giang ) 冢 : Chủng : Gò đất cao, ở đây chỉ các phần mộ xưa.

　　（6)  细推 Tế suy : Là Suy luận cho cặn kẽ, tới nơi tới chốn.

　　（7)  物理：Vật lý : Cái Lý lẻ của sự vật, sự việc.

　　（8)  浮名: Phù danh : Là Hư danh.

　　（9)  朝回: Triều hồi : Là Đi chầu Vua về.典：Điển : Cầm cố.

　  （10) 债 :  Trái : là Nợ. Tửu trái : là Nợ Rượu chè (  Chớ không phải Nợ Cơm áo ).行处：Hành xứ : là Khắp nơi.

　    ( 11) 蛱蝶: Giáp Điệp : Các loài bướm nhỏ thường bay lượn, tìm hút nhụy trong các khóm hoa .

　  （12) 蜻蜓: Thanh Đình : Con Chuồn Chuồn.

　  （13) 風光: Phong Quang : Quang cảnh của mùa xuân.共流转 Cộng Lưu Chuyển : Cùng qua lại, chuyển động, Có nghĩa là cùng

                            thưởng ngoạn cảnh trí đẹp đẽ.

　  （14) 相赏: Tương Thưởng : Cùng Thưởng ngoạn. 莫 Mạc : là Đừng. 相违: Tương Vi : Cùng để lở mất.( Cái gì đó… ).

* DỊCH NGHĨA :

                                         Bài 1.

             Chỉ vỏn vẹn một cánh hoa bay mà thôi, mùa xuân cũng đã bị giảm mất đi rồi, huống hồ, gió thổi làm cho muôn ngàn cánh hoa cùng bay phất phơ một lúc, làm cho lòng người tiếc xuân buồn muốn thúi ruột, khi mắt trông xuân sắp tàn, ngàn hoa rơi rụng trước mắt. Thôi cũng đừng sầu thương quá mà hãy cùng mềm môi với chén rượu nầy. Hãy nhìn cảnh trí trước mắt, họa đường lộng lẫy ngày xưa, thì nay chim phỉ thúy đã làm tổ trên rường, và những gò nổng phần mộ ngày nào uy nghi, nghiêm cẩn thì nay tượng kỳ lân đã ngã đỗ nằm cạnh bên. Nên suy cho cùng về lý lẽ thịnh suy tiêu trưởng của sự vật, sự việc trên đời, thì ta nên hành lạc, vui chơi thoải mái, chớ… sao lại vì những cái hư danh không đâu mà trói buộc tấm thân nầy ?!

                                      Bài 2.

             Từ giả buổi chầu vua đi ra là đi cầm ngay chiếc áo mùa xuân ( để mua rượu uống ). Mỗi ngày đều say khước từ đầu sông Khúc giang đi về. Nợ rượu chè thì nơi nào cũng có được. Nhưng , người đời sống đến 70 mươi tuổi thì xưa nay rất hiếm. Hãy nhì xem kìa, đàn bướm nhỏ đang bay lượn trong khóm hoa, và lủ chuồn chuồn đang lượn bay đùa giởn trên mặt nước. Cảnh trí đẹp là thế, sao không bảo nhau mà cùng thưởng ngoạn, đừng bỏ lở mất những giờ khắc quý giá, mà phí cả cuộc đời !

                       

 * DIỄN NÔM :               Bài 1.

                      Một cánh hoa rơi xuân hết sang,

       Lục bát :

                      Hoa rơi một cánh xuân tàn,

         Bài 2.

                     Tan chầu cầm quách áo xuân hồng,

Lục bát :

                     Đỗ Chiêu Đức