Nền văn hoá phương Đông dưới ảnh hưởng của Phật giáo có hai niềm tin lớn. Đó là tin ở luân hồi và quả báo. Luân hồi là sao? Có nghĩa là ta không phải sống duy nhất ơ kiếp nầy. Sau khi chết ta sẽ đầu thai sang kiếp khác. ( Phật giáo nhấn mạnh không có một ‘linh hồn’ đi đầu thai nha.) Kiếp sau đó có thể ta vẫn làm người, tuy nhiên cũng có thể ta đi vào một trong năm con đường còn lại. Có sáu con đường gọi là lục đạo: súc sinh, địa ngục, ngạ quỷ, a tu la, người, trời. Đi vào con đường nào là do mình tự chọn, tức là bằng những việc mình làm ở kiếp nầy hay kiếp trước nữa sẽ tạo ra nghiệp lực dắt dẫn mình đầu thai vào con đường đó. Việc làm tốt lành sẽ tạo ra nghiệp thiện và quả báo là được đầu thai làm người, trời. Làm việc ác xấu sẽ tạo ra nghiệp ác và đầu thai vào súc sinh, ngạ quỷ. Việc ác là việc nào?  Có rất nhiều việc ác nhưng có 4 việc ác lớn là: dâm, sát, đạo, vọng. Người nào phạm vào 4 việc nầy mà không biết chân thành ăn năn sám hối, không biết thường xuyên nhất tâm niệm Phật thì kiếp sau chớ mong làm người. Chỉ có con đường súc sinh, ngạ quỉ. Xem vậy mới biết hiện nay ta được làm người là do kiếp trước và nhiều kiếp trước nữa đã dầy công, kiên trì làm biết bao việc thiện. Nếu nói một cách ví von đầy hình tượng theo kiểu Vi Tiểu Bảo của Kim Dung thì nếu là nhà tu, ta cũng đã gõ lủng 18 cái mõ, kiếp nầy mới được làm người!

Làm người thật khó được nhưng cũng đáng bỏ công. Bỡi vì, cũng theo đạo Phật trong 6 loại chúng sanh kể trên chỉ duy nhất loài người là có khả năng thành Phật. Các loại khác đành chịu, kể cả trời ( các đấng phạm thiên ). Kiếp người quý như vậy mà nhiều người không biết, đến nỗi đức Đạt Lai Lạt Ma hiện thời phải kêu lên : ”  Nhiều người sống như không biết rồi sẽ chết và rồi nhiều người chết như chưa từng sống. ” Tôi trộm nghĩ, ngoài hàm ý con người có thể làm được nhiều điều cao xa huyền diệu, chắc Ngài cũng không chê trách những người cố sống một đời làm các việc thiện việc lành, không cần làm Phật.

Bỡi một lần làm người là một lần khó như thế nên trước đây, bên Trung quốc thời nhà Đường có một trường phái các học giả chủ trương hưởng lạc mà đời sau quy cho là duy lạc phái. Họ chủ trương thế giới sum la vạn tượng nầy mênh mông cái đẹp mà đời người ngắn ngủi lại khó có nên ta phải chân tình đón lấy, hưởng thụ và tụng ca. Điển hình cho típ người nầy là anh chàng Đoàn Dự trong Lục Mạch Thần Kiếm, sẵn sàng hy sinh thân mình chết cho cái đẹp. Cái đẹp theo họ không chỉ là mỹ nhân, cái đẹp phơi bày khắp nơi, mọi lúc. Một đóa hoa hàm tiếu đẹp theo hàm tiếu, mãn khai đẹp theo mãn khai, đến khi tàn khô cũng có cái đẹp của tàn khô!

Dĩ nhiên, theo các ngài duy lạc, đỉnh điểm tinh hoa của cái đẹp trong trời đất nằm ở nữ nhân. Nữ nhân nào cũng đẹp. Không biết nâng niu, thưởng thức và ngợi ca cái đẹp nầy, coi như hoài phí một kiếp người. Đối với các Ngài, phụ phàng một mỹ nhân là tội lỗi.

Than ôi! Được làm người đã khó mà xem ra làm người theo kiểu nào lại càng khó hơn.

Tháng 8/2014
Quách Đào

(*) Chuyện vãn với Ngài Một Lúa và chư đồng đạo.